MIJIN TACE 



3
NA
HAJ. HAFSAT C. SODANGI
(Mrs. Abdullahi Yunus Dabai)




HAKKIN MALLAKA 
Hakkin Mallakar littafin na Haj. Hafsat Chindo
Sodangi ne.
(Mrs Yunus Abdullahi Dabai)
17/1/2013
07035586299

GODIYA
Godiyar ga Allah take, Subhanahu wata'ala,
Masanin yau da gobe, Gwani Mai Hikima, wanda yayi
halitta tasa duka bibiyu, mace da namiji, ya kuma
halicci mutum da aljan don su bauta mishi.
Tsira da amincin Allah su kara tabbata ga
cikamakin Annabawa Shugaban Manzanni, Annabin
tsira, Annabin karshe Muhammad (S.A.w), da
Alayensa da Sahabbansa, da wadanda suka bi ma
tafarkinsa na gaskiya har zuwa ranar karshe Alkiyama.
Bayan haka, ina mika godiyata ga Makaranta
littattafaina, wadanda kullum sakonninsu basu
yankewa a gare ni, suke ma kara min hima wajen ganin
na fiddo musu da sabbin takardu.
Na gode da hakurinku a kaina, na kuma gode da
kulawarku kan rubutuna. Ubangiji ya saka muku da
mafificin sakamako.

Na gode.
Hafsat Chindo Sodangi
17/1/2013

2



SADAUKARWA
Sadaukarwar kullum ta Iyayena ne saboda kulawarsu
da tarbiyarsu a gare ni.
Alhaji Chindo Muhammad Sodangi, da Hajiya Fatima
C. Sodangi, Allah ya saka muku da mafific
sakamakonsa, amin.
TUKUICI
Tukuicin littafin na wana ne.
Mallam Lawal Chindo Sodangi
(N.S.I.T.F. Abuja) da Amaryarsa
Zuhuriyya Ibrahim Usman
Ubangiji ya baku zaman alfiya da kwanciyar hankali,
amin.
YABO
Babayo Yusuf Dabai
Ahmad Bello Sodangi
Na gode
FATAN ALHERI GA
Hajiya Aisha Garba Mai Kwano
Hajiya Lubabatu Illelah
Hajiya Fatima Usman Muhammad (Nigerian Defence
Academic Kaduna)
Na gode.
3

JINJINA
Jinjinar taka ce Abba.
Aliyu Chindo Sodangi da Amaryarsa
Saliha Yusuf (Ardo).
Ubangiji ya zaunar da ku lafiya, ya kuma rufa muku
asiri, amin summa ámin.

KUNA RAINA
Hajiya Maryam Dan Hassan (Mami)
Hajiya Aisha Balarabe (Jazan)
Hajiya Hafsat Mustapha
Fatiman Hamzą Isah (Batulu)
Hujiya Mariya Saleh Tsafe
Hajiya Fatima Abbas Salmanduna
Na gode.

GAISUWAR SADA ZUMUNCI GA
Hajiya Sameerah Gambo Dage-dage
Na gode.

INA SONKI
Asma'u Bello Nazir
Allah ya raya ki da Imani.

INA SANE DA KU
Na'ima Nura Bashir Galadanci (A.K.T.H. Kano)
Fatimah Yusuf Hashidu (Mrs Hon. Jibrin)

4

Sumayya Ibrahim
Sumayya Baba Idris
Fatima Ibrahim Zaria
Alawiyya Ado Unguwar Dorayi, Kano
Na gode

BAN MANCE DA KE BA
Hajiya Atti Manzo, Marubuciyar littafin nan
na(Sarauniyar Zuciya)
Allah ya kara basira.

GAISUWAR BAN GIRMA
Hajiya Bilkisu Ibrahim Na-Bature
(Mrs Salisu Ahmad Funtua)
Allah ya kara lafiya, amin.

MANUFA
Bana nufin habaici ko yi da wani cikin lamarin
rubutuna, yi kawai nake yi don isar da wani sako. Na
roki masu ganin kamar an yi da su, don Allah suyi 
hakuri.
Na gode.

5

Littattafan SODANGI:
- Uwar Miji
- Naga Ta Kaina
- Wayyo Duniya
- Rabon Kwado...
- Cikar Alkawari
Tabbataccen Al'amari
Yi wa Wani...
- Abu Naka...
- Nufin Allah
- Garin Banza...
Gani Gare Ka
- Me Za Mu Ce Da Maza?
- Biyan Bukatar Rai
Kifi Na Ganinka...
- Da Kamar Wuya...
- Daga Kin Gaskiya...
- Shamaki
- Mai Uwa...
- Hattara
Mata Da Kicin Dinsu
- Mata Masu Duniya
- Duk Daya
Kyautata
- Ayi Dai Mu Gani..
- Wacece Ni?
Wata Fuskar...
- Mijin-Tace

6

MIJIN-TACE. 3

Tuni zuciyata ta tsayar min da cewar ba zan
bi Ado ba, don kuwa na gane zabin da zai
fi dacewa da ni shi ne zabi na zama da Mahaifiyata
da dangina, ba zai yiwu in tafi in bar innata cikin
bacin rai da bakin ciki da damuwa da kewa mara
misaltuwa ba.
Kowa yasan Innata, yasan babu abinda take so
irina. Shi da kanshi Ado ya tabbatar min da cewar
tsananin son da Innan take yi min ne ya sanyata
saurin yafe mishi laifukan da yayi mata a baya,
kafin auren namu.
Ta kuma yi gaggawan maida shi da a wurinta,
ta hanyar kyautata mu'amalla a tsakaninsu, ta
girmama al'amarinshi ta hanyar bani umarni na in
kyautata mishi.
To in kuwa har haka ne shi da kanshi yasan
wannan, to ai shima bai kamata ya zartar min da
hukuncin tafiya kauye ba, in dai ba hakan yana
cikin ajandar su ba ne shi da Mama. Tunda dama
da gayya Marnan ta zabe shi ta ce a ba shi ni.
Don haka ban yarda da su yarda na dari bisa
dari ba, don haka ba zan bishi ba, zan zabi zaman
gidanmu ne in rabu da shi yayi tafiyarshi, in rabu
dashi in rabu da fitinar Mama, ba zan taba yarda

7

soyayyarshi ta wata uku da yaudare ni ba in rabu da
Innata, in rabu da ita cikin &unci da bakin ciki
bayan nasan soyayyar da take yi min ita ce ta
gaskiya, ita ce ta asali, ita ce wacce bata karewa
saboda babu algus ko wani magudi a cikin ta, don
ba yi min ita take yi don taga wani abin sha'awa a
gare ni ba.
Ado kuwa fa? In ma har da gasken ne yana
sona, to ya fara son nawa ne a daidai lokacin da
watan amfanina ya kama a wurinshi, ya fara sona
ne a daidai lokacin da aka bashi shawarar karbar
aurena tunda tun zuwana gidanshi sau daya ban ga
wata alamma da ta nuna yana nufin nuna min tsana
ko kiyayya ba.
Tun zuwana a cikin kokarin shawo kaina yake,
don ya samu zaman lafiya da kyakkyawar
mu'amallah a tare da ni, amma kafin wannan
lokacin babu irin wannan mu'amallar a tsakaninmu,
in kuwa haka ne to zan iya cewa da wata lagwada
da ya hango wacce ya gane in yayi wasa ya rasata
kanshi ya yi wa asara.
Ta hanyar tsiya da nuna fin karfi kuma yasan
ba zai taba samunta ba, tunda ni da shi ai kar-ta-
san-kar ne, ya sanni na san shi, don haka yayi
gaggawar watsar da makaman fada ya nemi hanya


8

ta rarrashi da kyautatawa ba gare ni ni kadai ba, har
da ita me haifiyata da kuma sauran dangina.
In kuma har nace Ado ya canza ra'ayin shi ne a
kaina ya janye daga taimakon 'yar uwarshi kishi ta
hanyar wulakantata don su kara sanya mahaifiyata
cikin karin bakin ciki kan wanda suka saba sanya
ta? To ba sakarci yayi ba, don kuwa nasan maza da
yawa za su iya yin irin nashin a kaina, tunda ko da
ban taba daukan kaina na jefa cikin kyawawan
matan da kyansu ya kai ya kawo ba, saboda ganin
kyawawan yan uwana da nake tare da Su, su Aliya
da Atika, wadanda su din dukkansu farare ne so, ga
su kuma da dogon gashi tunda su kama da Innata
suka yi.
Na sani tun ina yarinya 'yar karama nasha jin
Innar tawa tana gaya min cewar ba fin ki komai
suka yi ba, ai bakar fata ba muni ba ne, Babanku ai
kyakkyawan mutum ne, ban kara yarda da hakan
ba sai da na girma na zama cikakkiyar budurwa, na
ganni a tsaye sanbal har ban bukatar sanya dogayen
takalma, saboda tsayin nawa ya ishe ni.
Sai dai kawai in yi hakan wani lokaci don
nishadi, ga ni da kyawawan idanuwa masu tsananin
fari da wadatacciyar girar ido da gashin idon,
sannan ni din ba 'yar siririya ba ce, ina kuma da

9
cikakken kirji gami da damammen ciki da ya sanya
kudurina ya samu damar fitowa, gashin kaina ba
mai tsayi ba ne, amma a cike yake gashi kuma da
laushi.
Ga shi bakar fatar tawa tasha gyara saboda Inna
bata yarda in shafa wani mai ba tare da ta zauna
tayi mishi hadi na musamman ba, ba wai don fatar
ta canza daga launinta na bakin ba, a'a sai dai don
ta kara laushi tayi kyau.
Sannan kuma ga ni ma'abeciyar tsabta da
kamshi a kowane lokaci, sai nake ganin tamfar
wadannan dalilai su ne suka janye Ado suka yi
dalilin da suka hana shi jarumtakar ci gaba da
taimakon 'yar uwar tashi fadan kishin kamar yanda
ya saba, sai yaga maimakon yayi hakan a karshe ya
rasa ni, gara mishi ya rike auren shi in yaso ko ma
menene zai biyo baya bai damu ba.
To in kuwa haka ne, ai son nashi yana da dalili,
sabanin na Inna da shi makaho ne, yin shi kawai
take yi sona kawai take yi a kowane hali nake kuma
ba za ta daina ba, don haka ba zan bar ta in bi wani
Ado ba.
Haka nan don nace ba zan bishin ba, ba wani
laifi nayi ba, zai je ya samu wata a gaba. Sannan
cikin dangin shi zai koma ban da haka ma juna biyu

10
ne da ni, zan haifan mishi da ko 'ya yazo ya dauka,
wannan ba karamar riba ba ce a wurinshi.
Sannan zai tafi ne tare da iliminshi da yayi
arnfani da dukiyar ubana ya nema, ai ko da ya
dawo mishi da abubuwan shi da ke wurinshi bai
dawo mishi da ilimin ba, ya rike wannan balle ace
shima ya ajiye Babana ya samu ya rabawa nashi
ya'yan da sakarci ya hana su yin karatu.
Don haka ba zan bishi ba, ko don in dandana
mishi bakin cikin rasa ni bayan ya soni ba zan bishi
ba, tunda bai so ni a lokacin da ya dace ya sonin ba,
ya so ni ne bayan ya taimaki 'yar uwarshi sun
gallawa Inna, sun gana mata azaba ita da 'ya'yanta.
Ya so ni ne bayan na gama wahala a hannun
Mama, na gama azabtuwa da azabar dukanta, bai so
ni a lokacin da nake bukatar taimako ya taimake ni
ba, don haka ba zan bishi ba. Sannan na riga ia
sani ko ban bishi ba ba zai sake zama tare da Mama
ba har yayi mata irin biyayyar da yayi mata ba a
baya, don kuwa ya riga ya kamu da sona
matsanancin son da ya ba shi dama da kuzarin iya
yin fito-na-fito da ita kaina. Don haka ko don in
dandana musu wannan takaicin dukan su ba zan bi
shi ba.
Ina cikin wannan zancen zucin, kalaman Mama
11

suka katse ni, suka dawo da natsuwata ga kallo da
sauraron ainda ke faruwa a tsakar gidan namu.
Daga ido nayi na kalli Ado a dalilin jin irin
kalaman da Mama ke yi mishi.
A durkushe yake irin durkuson da yafi kama da
ace dan kiris mutum yake jira ya ruga a guje,
makwal wuyanshi sai kai kawo yake yi a tsakanin
wuyanshi, yayin da idanuwanshi suke kaina ko
Rifta su baya yi.
"Dama ka hakura ka fidda ranka a kanta, ka
kwantar da hankalinka ka samu natsuwa da yafi
maka, don kuwa ba za ta bi ka kauye ba, uwarta ma
ba za ta yarda ka daukan mata ita ka kaita kauye
ba.
Sun dai cuce ka ne kawai suka yi maka irin
surkulle-surkullensu da tsatsube-tsatsuben su suka
mallake ka suka yi maka dandani-haukaci, saboda
sun san baka taba sanin mace ba sai akan yarsu,
don haka suka kidimaka, to ba ita kadai ba ce a
haka. Kar kaga kanmar ba za ka sake samun irinta
ba, dubu suna nan kamarta wasu ma sun fita da
yawa ma kuwa."
Bata Yahya ya kalli Mama cikin wani irin
yanayi da yafi kama da na jin kunyar kalaman nata,
ya ce "Ke madajan wadanne irin kalamai ne

12

wadannan ki ke furtawa a cikin mutane na rashin
mutunci da rashin ganin girman mutane?"
Ta ce, "Ah'ah, bar ni kawai in gaya mishi
gaskiya, in ya hadiyi zuciyata a kanta ya mutu ma
to shi kadai ya yi wa kanshi asara, tunda uwarshi
kam ai ta riga ta dade da mutuwa, ni kuma ya riga
ya nuna min iyakata a kanta, ya watsa min kasa a
ido, ya kunyata ni ya tozarta ni a gaban makiya
kuma abokan gaba yasa su sun yi min dariya, to ai
babu wani abu a tsakanina da shi a yanzu tunda an
yi mishi ingiza mai kantu ruwa ya yarda.
Wai har ni ka ke dawowa da kayayyakina da
suke wurinka akan wannan ja'irar yarinyar,
shu'uma, yarinyar da kwanannan ta gama yi maka
gori a kan kauyancinka, tana fadin ta godewa
Ubangiji ita gidan ubanta gida ne mai albarka,
kowa yazo cikinshi zai ci arziki ya koshi ya murje,
ya goge, yasa sutura ya fita daga kauyancinshi.
In ba wanda ya san shi ba babu mai kallon shi
ya gane ina ne asalin shi yake? Shi yasa ita ko
bakunta bata barin gidan ubanta taje yi a na wasu.
Ba Humaira ba ce ta furta maka wadannan
kalaman?" Ta zuba mishi ido tana kallonshi, sanin
da nayi cewar gaskiya ne daga bakina maganganun
suka fito yasa nima na zuba mata nawa idanuwan

13

ina kallonta.
Tsana ne karara ya bayyana a idon Mama, zai
yi wuya a yau in har da akwai sauran wani abu
naso ko tausayi a tsakaninta da shi, to me yayi
mata? Ko kuwa don kawai ta ce ya saki aurena ya
ce a'a?
To in har haka ne yasa a yau Mama ta tsane shi
to anya Mama tana yin so kuwa? Ko kuwa dai ita
din takan so mutum ne kawai a gwargwadon irin
amfanin da take yi da shi? Ai baka tozarta ni ba
kanka ka tozarta ka tsiyata kanka don ka burgeta, ta
cc zata bi ka ba kuma zata bi kan ba kai ne ka zabe
ta ka bar ni amma ita ni ba za ta zabe ka ta bar
uwarta ba, ko kuwa Humaira?
Ta juyo da kallonta gare ni, za ki iya yin rashin
hankalin zaben namijin da ba shi da tabbas ki bar
iyayenki uwa da uba tunda kin san su ba sa son
tafiyar taki? Ado ai dan kauye ne, kauyen kuma
babu wanda bai san shi ba, a nan sai ko ke din
sussuka ne da surfe gami da nika kafin aci abinci
gidan su Ado kuma wani irin gida ne da giran shi
ya hana shi yin fasali.
Don ko katangar arziki basu samu arzikin yi
mishi ba, gasu da wani irin yawa mara sha'awa,
sannan wai don rashin adalci duk mutanen gidan

14

nan suna ci ne a tukunya guda daya mace daya
kuma ke tuka shi, ko karya nayi nuku?
Ta zuba mishi ido tana kallonshi, ya girgiza kai
a hankali cikin natsuwa nuna alamar ba karya tayi
ba, gaskiya ta fada, ta gyada kai nuna alamar
gamsuwa da amsar da ya ba yar tare da fadin kin ji
ba? Shina ya ce ya karya nayi bà.
Kalaman batanci da tozartawa da Mama ke'ta
faman furtawa a kan Ado, anyi-anyi da ita koama ta
daina ta ki, sai suka sanya ni canza ra'ayina naga ko
ba zan bishi ba to ba a gaban Mama kuma zan faii
hakan ba, tunda na gane abinda take son ji daga
gare ni keren, don taji dadin tozarta shi ta yanda
zai kunyata yayi bakin ciki.
Ke Hajiya da kin bar yarinyar nan ta zabi
abinda ta zaba, don musan abinda muke ciki." Bai
sauraronta shirun nata ba balle ya gane tabi
umarnin nashi ko bata bi ba? Ya dawo da zancen
nashi gare ni.
"Ke Aisha wanne ki ka ga za ki yi? Za ki bi
mijin naki ne ko ba za ki bishi ba?" Na daga ido
cikin natsuwana kalli Mallam Harisu
makwabcinmu da yayi min wannan tambayar, na
ce mishi "Zan bishi Baba."
Ina fadin hakaa dakin ya dauki kabbara mai

15

karfi tare da hamdala, daga wurin Ado da Liman,
Mama kuwa kurma ihu tayi da iya kacin karfinta,
tamfar wacce wani mugun abu ya samu, tana fadin
ita kam ta shiganga, to bara kada ta mutu ta bar rai
a duniya, wayyo!! ita magadan an kwace mata dan
uwanta an shiga tsakaninsu an rabata dashi, ina ma
dai ace taji kashedin da wannan yarinyar tayi mata?
Baba Yahya ya ce, "Kaltume ba? Ni da kina ji
da mugun nufi iri-iri da ba ki aiwatar da shi ba,
amma ga ki nan ga irin abinda ki ke shukawa."
Babana ya yi maza ya mike a fusace a'a Alhaji,
kar ka ce zaka yi wa Mama baki, in dai akan
wannan ja'irar yarinyar ne, ai gata nan ga wanda ta
zaba din, ba dai a kanshi ta wulakanta ni ba? Na ce
kar ta zabe shi ta zabe shi?
To in ta bi shi suka tafi ta tafi kenan har abada
ba za ta sake tako min cikin gidana ba, kuma ma in
naga dama inyi mata baki ta lalace tabi duniya,
kowa ya huta, tunda ban ga amfaninta ba, tunda
tasa Mama take irin wannan kukan.
Nima da iyakacin karfina na soma kuka ina
birgima ina shure-shure, Babana zai yi min baki ina
zan shiga ni 'yasu? Hankalina yayi matukar tashi,
na rasa in da zan sa kaina in ji dadi, na rasa wanda
zan matsa kusa da shi in rada mishi cewar ni fa ba

16

da gaske nake yi ba, zabin da nayi na cewar zan bi
Ado nayi hakan ne kawai don in sanya Mama bacin
rai, amma babu wanda zan iya fuskanta da maganar
tawa ya saurareta."
Gaba daya wuri ya hargitse, hankula sun kai
matuka wajen tashi, Baba Yahya da Babana sai
faman rirrike su ake yi saboda Babana ya koma
taya Mama zagin Inna da danginta da take yi, yana
tayata kiransu munafukai masu raba dan uwa da
dan uwa, shi kuma Baba Yabya yana rama musu
To ma na fasa tunda akan wannan..
Cikina ya bada wani irin sauti na kulułulu!!!
saboda tsoron kalmar da zai karasa zancen nashi da
ita, sai naji ya katse zancen nashi ya ce, na fasa ba
in da zata zabin da tayi zabin banza ne, ban yarda
ba, ba za ta bishi ba, a zuciyata nace tafi nono fari,
Baba da haka kayi tun farko ma da ba a tsaya
wannan kace-nacen din ba, tunda dai ni din ai
mallakinka ce.
Zancen Baba Yahya ya katse ni da na ji yana
fadin, wannan ai shi ne karya ba za ta zabi mijinta
ka hana ta bibn shi ka kashe mata aure ba, saboda
kawai matarka tana son ganin hakan, in zaurawa ka
ke son gani a gidanka ai gasu nan ka samu."
Mama ta sake kurma wani uban ihun, wai Baba

17
Yahya ya yi wa 'ya'yanta gori, bai saurare ta ba
balle Babana, ganin shi kawai naga yayi ya damko
hannuna yana jana zuwa inda Ado ke makure a
jikin bango.
"Yau ka ce kana son tafiya da matarka?"
Da sauri Ado ya ce mishi "Eh." Baba yana jin
haka yayi maza ya danka mishi ni a hannunshi, tare
da fadin "Gata nan Ado na baka ita ku tafi, ka ike
min ita amana ka sani iyayenta ma hakuri da su
muke yi, to balle kuma ita yarinya ce yar karama."
Ado yayi maza ya kama hannun nawa ya rike
da iyakacin karfinshi, tanfar yana tsoron kar a
kwace mishi ni.
"Wuce ku tafi." Ya bani umarni mai karfi,
daidai lokacin da Babana yake ta sakin wasu
maganganu masu tsanani su Mallam Harisu suna ta
faman bashi hakuri, na kalli Baba Yahya ina kuka,
na ce mishi "Ba zan bi shi ba Baba, ba zan bishi ba,
ni dama ba da gaske nake yi zan bi shi..."
Wani irin gigitaccen mari ya dauke ni dashi, sai
da naga waikiya ta haske ni gaba daya, Ado yayi
maza ya kankame ni a jikinshi da sauri yana baiwa
Baba Yahya hakuri.
"Kayi hakuri Baba, kayi hakuri." Yana kuma
tattare ni da fadinshi don gudun kur hannun Baba

18

Yahyan ya sake kawowa gare ni, gigitaccen marin
da Baba Yahya ya kifa min ya katse min komai,
hatta kukan da na dade ina yi, na daina shi na koma
zare ido saboda ban taba jin mari mai tsananin
wannan ba.
Ado ya tasa ni a gaba, muna fita daga gida ina
jin Baba Yahya yana fadin, "Ai ko za ki shide ba
shure-shure ba sai ya tafi da ita, ai ba zai zabe ta ya
bar ki ke da mijinki da duk abinda ki ke ganin kun
mishi ya ce ita kadai yake so sannan ku hana shi ita
ba, yana sonta tana son shi ke ki ka kulla auren da
nufin sharri don ki cutar da ita, kisa shi ya
wulakantata.
Amma' abin mamaki sai gashi zaman da yayi da
ita na kwanaki tamanin da bakwai kacala sun sa shi
ya zabe ta ita kadai ya barku ke da mijinki da duk
abin da ku ke ganin kuna dashi.
A kofar gida Ado yana kokarin shigar da ni
cikin motar da ke tsaye tana faman jiranshi wadda
shatarta ya dauko, sai ga su Liman da Mallam
Harisu, har da Baba Yahya sun fito. Mallam Harisu
da Limar suka wuce, Baba Yahya yana yi musu
godiya.
Shi kuwa Baba Yahya yazo ya tsaya jikin
motar hannayenshi duka biyu ya saka cikin

19
aljifayen shi ya fito da duk abinda ke ciki ya
mikowa Ado tare da fadin sai kayi hakuri da
wannan baka ba da lokacin da za'a yi maka shirin
tafiyar taku ba.
Hannu biyu Ado ya saka ya karbi abin da aka
bashin cikin ladabi na gode Baba, Ubangiji ya kara
girma."
Baba Yahya yana tsaye a kofar gidanmu har
motarmu ta bace daga unguwarmu, Ado yana ganin
motar ta bar kan titinan daga cikin gari ta fada kan
babbar hanyar da ta nufi Kano ya saki wani irin
sansanyar ajiyar zuciya tanfar dai da a tsorace yake,
ko yana tunanin za'a biyo shi ko a tare shi a kwace
ni.
Lokaci mai tsawo yana cikin wata irin
matsananciyar natsuwa kafin daga bisani naga ya
shafa fatiha, don haka na gane addu'a yayi yana
shafa fatihan kuwa ya juyo gare ni, kamo ni yayi da
hannayenshi duka biyu ya jawo ni ya kwantar da ni
kan kirjinshi, ya kuma dora hannunshi guda daya a
jikina don ýa tilasta ni kwanciya kan kirjin nashi.
Cikin natsuwa ya soma yi min magana.
"Kin taba ganin wanda ya zabi yin aure ya
tozarta? Ai abubuwa guda uku Aisha, Ubangiji ba
ya tozarta mai yin su, alkawari ne ma yayi cewar

20

zai taimaki mai yin su, na farko a cikin su shi ne
aure, sai Jihadi sai kuma bawan da aka rubutawa
biyan wata ka'ida don ya samu 'yanci ya zama da,
don haka babu abinda zai same ki sai alheri.
Wata irin tafiya muka Yi wacce bazan iya 
tsayawa ina bada labarinta ba saboda tsananinta, ya
kai duk in da ya kai, daga ni har Ado babu wanda
bai wahala ba, iyaka dai shi ya yi tashi wahalar ne
cikin farin ciki da gamsuwar samun yanda yake so,
babu kuma wata alama ta damuwa a fuskarshi,
yayin da ni kuma nayi tawa wahalar cikin
matsananciyar damuwa ga bacin rai ga ciwon ciki
mai tsananin gaske.
Ado ya rarrashe ni ya gaya min duk wata
magana da zai gaya min, har ya gaji yayi shiru ya
zuba min ido, amma ban daina kukan da nake yi ba,.
babu abin da yafi damuna irin tafiyar da nayi na bar
Innata da na san haka zabin da zan yin zai zama daj
ban yi shi ba.
Na za6i bin Ado don in batawa Mama ita kadai
rai daga baya in an tashi in sulale in yi tafiyata in ki
komawa gidanmu, sai na tabbatar ya bar garin
tunda nasan ba zai sake zama ba, gashi hakan ya
jawo min al'amura masu tsananin gaske, na farko
ya haddasa 6acin rai mai tsanani tsakanin Babana

21

da Amininshi Baba Yahya, a dalilin furta kalmomi
masu zafi da Baban nawa ya fusata yayi tayi a
kaina da mahaifiyata, da ma danginta gaba daya.
Hakika nayi wauta mai tsanani da nayi nufin
6atawa Mama rai ba tare da na tunawa kaina cewar
bacin ran Mama yana nufin ɓacin ran Babana ne
ba, sannan hakan yayi sanadin da ni din zan bi Ado
kauyensu alhalin m din ban san komai game da
zaman kauye ba, ba kua duk wadannan ne suka fi
kuntatawa zuciyata ba, irin tafiyar da nayi na bar
Innata, ko a wane hali take ciki ko a wane matsayi
ta dauki tafiyar tawa? Wannan shi ne abinda yafi
damuna.
Motar ta sake yin tsalle ta sake faduwa cikin
wani ramin a karo na biyu, nima na sake yin maza
na kankame marata da hannayena duka biyu tanfar
dai yanda nayi a farkon fadawar nata, haba Malla
Haruna a rinka kokarin kaucewa ramukan nan
mana.
Mallam Haruna ya dan yi tsaki kadan alamar
shia ba a son ranshi ba ne hanyoyin namu ne sai
hakuri in ban da haka da gangan ai mutum ba zai
rinka fadawa cikin ramukan ba don Sukurkuta
mishi motar zasu yi babu halin kayi ƴar tafiya sau
daya sau biyu sai ka raba abin da ka samu tare da

22
makanikai.
Ni kam Suna maganarsu ina jin su ina kankame
da cikina ina sauraron abinda zai sake faruwa,
tunda daga sanadin fadawa ramin farko ne cikina
ya urda ya kama ciwon da nake ta fama da shi.
Da kaina na lallaba na sake jingina jikina a
jikin Ado, maimakon jawo nin da yake yi ina ki
saboda dunkulewar da naji marata tayi a wuri daya,,
da sauri Ado ya dora hannunshi a jikina ya kara
tallabe ni na kwantar da kaina a kirjinshi ya cusa
hancinshi da bakinshi a kan nawa ya dan sumbace
shi kadan.
A hankali kuma cikin natsuwa da kuma sanyin
murya ya soma yi min magana a hankali.
"Ina son ki Aisha." karo na biyu kenan da na
taba jin sunan nawa sak a bakin Ado kafin yau, bai
taba ba da Humaira ya saba kirana, ban damu ba
duk abin da za a fada a fada, in ma dandani
haukaci akayi min oho, ni kam ina so, ina sonki ban
kuma zabe ki don in 6atawa wani rai ko don in ba
wani haushi ba.
Ban zabe ki akan lalura ko akan kuskure ba, na
zabe ki ne don ina sonki don na riga na gane
rabuwa da ke ba zai haifar min da da mai ido ba,
don haka na zabi rabuwa da komai da kuma kowa

23
don in same ki ke kadai, don nasan abinda kawai
zan yi kenan in samu kwanciyar hankali da
nutsuwar da nake bukata.
Don haka ban ga dalilin wannan bakin cikin da
ki ke tayi ba, in don tsoratarwar da aka yi tayi miki
ne a kan kauye da kuma gidanmu ni din ai namiji
ne Humaira, nayi miki alkawarin babu wata wahala
da zata dunfaroni in barta takai ga taba min ke face
sai nasa dantsena na tare miki ita.
Ai ban rabo ki da gidanku da iyayenki don in
wahalar da ke ko don in zama sanadin wahalarki
ba, na rabo ki da su ne don ina son rayuwa tare da
ke, ina son ganinki a tare da ni, ina son mallakar
jikin nan naki, tó a na menene za ki yi ta wannan
6acin ran?
Ko kina so ne ki nuna min cewar ke din ba kya
sona? Ko kuma ba kya bukatata? Tabbas na sani ba
zan iya amsa wadannan tambayoyin na Ado da
kalmar eh ba, in dai har gaskiya nake nufin fadi. To
amma iyayena fa? Musamman ma Innata, Inna tuna
girma da darajarsu da kullum mai babban allo yake
gaya min da kashedin da yake yi min a kansu, na ba
a karo tsakanin kwai da dutse.
Sai in ga don in zauna da su lafiya in rabu da su
kuma laiya zan iya hakura da duk wani abinda

24
nake so amma ina amfanin wannan abin da ya faru
tsakanina da su a yau? Na tafi Babana yana ta furta
munanan kalamai a kaina, Inna kuwa ko sallama
bamu yi ba balle in san halin da take ciki, amma
Ado wai kar in tsananta bakin ciki.
To me zan yi? dariya? Nan da nan naji haushin
shi ya kama ni saboda ganin da nayi tanfar kanshi
kawai yake so..
"Dan sha ruwan nan ki jika bakinki, in ma ba
za ki ci wani abu ba kin ga ai tunda ki ka yi amái ba
ki sake cin wani abu ba, na ce uh'uh.
Kalaman Ado a kowane lokaci na rarrashi ne
da fadin maganganu masu dadi, don dai ya samu
yaga hankalina ya kwanta, ni nasan babu abin da
kalaman Baba zasu yi miki don kuwa baki yi mishi
komai ba, fushi yayi da fushin wani, Inna kuwa
nasan ba za ta taba jin zafinki ba, balle tayi fushi da
ke, balle har taje tana yi miki wasu munanan
kalamai.
Nayi Imani a daidai wannan lokacin da take jin
kalaman dan Baban yake fadi a kanmu ita tana yi
mana addu'a ne tana neman mana kariya daga duk
wani sharri ko wata fitina, tana kuma neman mana
alheri wu Ubangiji shi ne kuma abin da zai same
mu Humaira."

25
Mun iso Kano ne misalin karfe shida da kwata,
shirye-sbiryen saliar magriba ake tayi don a
wannan lokacin ita magriba din ana yinta ne shida
da rabi a mafi yawancin wurare.
"Samu wuri mai kyau ka tsaya Mallam Hlaruna,
sai mun yi sallar magariba da Isba'i mu wuce."
Mallam Haruna yayi maza ya ce, "Kai a'a
Mallam Ado, kar muyi haka don kuwa muna da
sauran tafiya mai tsawo ban da haka ma ina ganin
tanfar gara wannan hanyar da muka baro a
bayanmu, kan wanda zamu hau nan gaba."
Ado yayi murmushi ya ce, "Ina ganin dai ka
dade baka je Katsina ba Mallam Haruna, in ba haka
ba ai mu hanyoyinmu masu kyau ne."
Kofar wani gida Ado ya kai ni, sai da yayi
sallama da mai gidan suka gaisa sannan ya roke shi
in shiga wurin iyalinshi in yi sallah, don a kan
hanya muke, ya ce babu komai. Na shiga shi kuma
ya koma sai da na idar da sallar naja carbina na jira
nayi Isha'i bai dawo ba, na huta naji dadi sosai don
ban saba irin wannan doguwar tafiyar ba, bas taba
yin ta ba.
Iyakacina giyade, ban taba wuce nan ba, sa
zuwa can maigidan ya shigo yana gayawa iyalinshi
wadanda suka yi matukar karrama ni cewar

26
bakuwar nan ta fito suka ce to, suka rako ni har
kofar zaure sukamiko min leda mai dauke da robar
da suka cika min da kunun aya, nasa hannu biyu na
karba nayi musu godiya.
Ado ya tasa ni a gaba zuwa in da motar mu
take, ina shiga ciki na zauna ya miko min wasu
kwayoyi guda biyu tare da kwalbar Coke ya ce
"Karbi ki sha saboda aman da kike yi." Ban yi
mishi musu ba na karba nasha, ya fita akan zai
maida kwalbar, bai dawo ba sai bayan minti ashirin
da biyar.
Mallam»Haruna yayi tsaki har ya gaji.
"Dabai fa mutumin nan ya ce zamu je, amma
yake yi mana irin wannan bata lokacin." Gabana ya
yanke ya fadi jin sunan garin da Mallam Harunan
ya ambata, ban taba jin sunan garin ba, iyaka kuma
dai ban ce mishi komai ba, tunda ba abokin magana
ba ne.
Ado ya dawo rike da ledoji guda biyu ya mika
wa Mallam Haruna daya, ya ajiye mana daya
Mallam Haruna ya karba yana godiya, yana ganin
dankwaleliyar kazar da ke ledar tashi ya mance
abin bacin ran da Adon yayi mishi, duk da tabbacin
da Adon ya bani na ba zan sake yin amai ba komai
naci, ban yarda naci koman ba, in ban da kunun

27
ayan da mutanen nan suka bani wanda yayi min
dadi ba kadan ba.
A wannan lokacin na dan samu natsuwa da
kuma saukin da nayi bacci, wata kila don sanyin
dare da ya sauka wata kila kuma don saukin aman
da na samu, gashi har na samu nasha kunun aya ya
zauna amin.
Ban sha wahala ko naga tsananin tafiyar ba
kamar yanda direban ke ta magana don kuwa na
farka ne a inda naji Ado yana ce min "Kin faraka a
daidai Humaira, daga wannan garin da ki ka ga
muna wucewa sai kaute guda daya ne a gabanmu
(Tukunya) daga shi sai (Dabai).
Can baya kuwa in da muka baro, kin yi bacci
ne a kusa da garin (Dayi) daga nan sai Malumfashi
sai Kafur sai Sabuwar Kasa, sai Gozaki sai Dabai,
to amma kin san akwai kananan kauyuka a
tsakanin garuruwan sai a hankali za ki san su."
A zuciyata na ce, in na zauna a garin kenan,
don ni kam a zuciyata ina ganin tanfar babu abin da
ya dace dani irin komawa gida in je in roki Babana
da Innata gafara kan bacin ran da na san na sanya
Su.
Ado ya saki wani lallausan murmushi bayan
yayi ajiyar zuciya, tare da hamdaia ga Ubangiji.

28
"Ga Dabai Humaira mun iso." A hankali ya soma
rada min a kunnena, bude ido ki ga garin mijinki
Humairah gari da zai zamo shi ne garin 'ya'yanki,
ina son Dabai Humaira, ba wai don garina ba ne
kawai, a'a mutanen garin mutane ne masu neman
na kansu, masu karamci da ganin girman juna.
Mutanen Dabai jarumai ne manoma ne wasu da
yawa kuma 'yan kasuwa, in ta fannin ilimi ne kuwa
muna da manyan Malaman addini a ta bangaren
bokon ma ba a bar mu a baya ba, mutanen mu da
yawa suna nan warwatse cikin ma'aikatun
Gwamnati suna aiki tun daga LocalGovernmnent
har zuwa State da kuma Federal.
A daidai lokacin da Ado ke ta faman wasa min
garin nasu na bude ido tarwai, wai domin in ga
abinda yake gaya min din, tunda an yi sa'a farin
wata ya haske ko ina. Ban ga komai ba in ban da
dogayen bishiyoyin da ya ce min na kuka ne, sai ko
filayen da yake ta nuna min yana fadin duk nan da
ki ke gani ba jeji ba ne, gonaki ne na mutane. Bari
damuna ta zauna sosai ki ga abin mamaki, a
zuciyata na ce ka gani dai.
Shi garin Dabai gari ne da yayi sa'a babbar
hanya ta ratsa shi, ta ko ina kin ga wannan hanyar
da muka biyo'ai kin ga garuruwan da muka baro a

29

bayanmu, to» näii gabanmu in ta wuce Dabai zata
wuce, mararrabar Danja ta tafi har Hunkuiyi taje
Basawa ta isa Zariya, kin ga ta tafi har Kaduna
kenan.
In kuwa a mararrabar Danja ki ka tsaya ki ka bi
hanyar da tayi dama, to za ki isa kauyen Dan Mai
gunta ki wuce kije har Danjan, in kuma ki ka nufi
hagu to zaki je garuruwan Kudan daga nan kije har
Makarfi in ki ka fada babban titi ma sai ya maida
ke har Kano, ita ce ma hanyar da yan kasuwanmu
suka fi amfani da ita."
Ya sake kallona cikin murmushi yana fadin
"Ba za ki gane dadin Dabai da karamcin mutanenta
ba sai na gaya miki cewar mutanen da suka san
Dabai din da irin halinta suna yi mata kirari da
cewar ce Dabai dabaibaye bako, maida bako dan
gida ya manta garinsu, ta magaji mai alamar samu.
Ban taba tankawa Ado maganganunshi ba
tunda muka baro gida, don haka wannan ma ban
amsa ba, na dai san kawai yana son garin nasu da
kuma jihar tasu ta Katsina don yanzun nan ne zan ji
ya ce wa Mallam Haruna a'a ai mu nan Katsina
babu wannan, to ban tsananta jin mamakin shi ba,
don kuwa nima ina son jihata ta Bauchi da garinmu
na Giyade da kuma unguwarmu ta Nasarawa

30
Jahun.
"Rage tafiya sosai Mallam Haruna ka kumna
sanyawa na baya alamar barin hanya nan gabanka
kadan ta gefen damanka akwai hanyar da ta shiga
ciki, ita za ka bi." "Yan daidaikun mutane ne a waje
saboda dare ya riga yayi nisa, amma mafi
yawancinsu Ado yana shaida su alamar dai bai taba
rabuwa da al'amuran garin nasu ba.
"Bi ta nan gefen kayi dama sosai, akwai
katuwar bishiyar kuka, ta gefen ta zaka wuce kiyi
yamma irin bayanin da Ado ya rinka yi kenan har
muka iso inda yace to, ga Masallaci can fari nan
kawai zaka tsaya.
Muna tsayawa Mallam Haruna yayi murmush
ya ce, "Kai Mallam Ado kasan garin nan Ado ya
taya shi murmushin ya ce, garina ne fa, ga ruwa
nan a randa ga lbandaki can gefe in zaka taba ruwa
bari mu shiga in fiddo maka da abinci."
Mallam Haruna yayi maZa ya ce, kai ai ni a
koshe nake, a dai bani wurin kwanciya kawai.
Ado yasa hannu ya dauki jaka guda daya dakke
bayan motar ya rataya akan kafadar na kuma san da
ita kadai ya iso garin ya tasa ni a gaba muka nufi
cikin gidan, muna fita daga zauren wanda babba ne
sosai ga kuma wani daki a cikin shi.

31
Sai ga wani shamaki da ya shiga tsakanin
mutanen zauren da ganin cikin gida daga bayan
shaakin hanyoyi ne da suka nufi sasan da ke gidan,
gaskiya ne girman gidan su Ado ya wuce a tsaya
yin bayani.
SW Kinga ga hanyar sasan u nan, wancan sasan
Baba Halliru ne shi da 'ya'yanshi wancan na Baba
Ubangida shima shi da nashi ya'yan wancan nasu
Baba Tukur ne shima da nashi iyalin mu dai je
kawai yanzu ba za ki gane komai ba sai an kwana
biya kin gane kan gidan da mutanen ciki tukuna. A
zuciyata nace hu'un.
paR Muna dosan sasan da ya ce min shi ne nasan ya
kwala sallama sai kawai naji wata murya ta asa
daga cikin wani daki tana kuma tambayar Adamu
ne a cikin tsohon daren nan? Yayi murmushi ya ce
mishi eh Baba, mutumin da Ado ya kira da sunan
Baba ya fito rike da sanda a hannunshi ba dai don
tsafi kam sai dai ko don wani dalili don da
karfinshi na ganshi.
Yana ganina yasa hannu ya rufe baki nuna
alamar mamaki da wannan yarinyar ku ke tàfe? Ya
ce mishi eh Baba, sannu da zuwa Aishatu, nima
nayi ta amsawa don girmamawa.
Kaga halin mata ba? Sufa babu wani babba

32
babu yaro a cikinsu, in ka biye musu kunya za su
baka. Ado yayi murmushi ya ce, me ya faru Baba?
Ya ce to ai uwar taku bata nan tana can taje
Kauyensu na Tukunya zata kwana saboda yau ana
kamun wata jikar su, in ban da rashin hankali irin
nata da nima na biye ta shi babba yana yin nesa da
wurinshi ne tunda ya san yana da baya da yawa.
Ado ya ce, ai babu komai Baba, Baba yaja tsaki
ya ce, in ban da lalura irin ta girma me za'ayi da
zaman mace daya ne?
Ado ya sake wani murmushin ya ce ai
Humairah ba gobe zata tafi ba, ba kuma jibi ba,
zata dawo ta same ta babu damuwa, ya ce auto shi
kenan amma ai ba dai haka aka so ba.
Makullin dakin nan a kusa yake ni ko Baba?
Baba yayi maza ya ce, eh ai cikinshi nake wuni
tunda sorona ya fadi, ya ce haka ne fa Baba an gaya
min soronka ya fadi ya bude dakin muka shiga,
komai a gyare yake a kintse, dakin yasha leda ga
katifa timemiya a shimfide ga kujerar kwanciya
can gefe akwati ne shia mai kyau a rufe na tabbatar
komai na cikin dakin na Ado ne.
Muna shiga ya sauke jakar kafadar shi ya bude
ta ya fiddo fitilar chaji ko batir ya kunnata ko ina
ya dauki haske sosai.

33
A to, tunda ka ki ka sanya mana wutar lantarki
a gida mu ma mu rinka ganin haske irin naka na
birni, ai ka rinka yawo da fitila a Jaka, wata mata
ce da ta ja ta toaya a bakin kofa tayi wannan
maganar tana ganin dakin ya gauraye da haske
kuma ta karasa shigowa cikin dakin ta durkusa
kamar wata karamar yarinya.
Da gefen Adon ya harareta ya ce, mijinki fa me
ya hana shi jawowa? Tayi murmushi tare da
langabar da kai ta ce waiyo bai da shi ne, ya ce eh
bai da shi, amma ai a hakan yake iya karo aure ko?
Ta sake wani murmushin kafin ta sake cewa
waiyo!! wannan ai rabo ne.
Ado yayi maza ya ce, haka ne. Tayi maza ta
kalle ni cikin fara'a, kin ga rabu da mijinki kin ji ke
dai sannu da zuwa abinki na ce mata yauwa, na
kuma fara gaisheta saboda ganin zata iya girmana
da shekarun da suka kai tara ko ma goma.
Kai gani kafin ki fara tambayar mutane abin da
za su ci don ke aikinki kenan tayi maza ta sake
langwabewa ta ce ehhhyi, ni ai cin ne sna'ata, sai
in ga kamar kowa ma haka yake.
Yayi maza ya girgiza kai ya ce a'a ke kadai ce,
ta ce au to, to na ji to ku da wanne ku ke farawa?
Ya ce wanka don ba ki iya karbar baki ba ne yasa

34
ba ki gane hakan ba, ta ce au to to naji zan gyara ko
da yake dai munan da yake mu yan kauye ne ci ne
gaba da wanka ya ce, eh to ai kin san mu 'yan birni
ne, ta ce haka ne.
To bari in samo ruwan zafi nan da nan ta fita,
tana barin dakin ya daga ido ya kalle ni cikin
natsuwa ya ce min Ruwailah kenan, matar yaya
Jafaru ce ai kin san yana yawan zuwa wurina, na
gyada kai nuna alamar na gane shi, ya ce to shi ne
babban wanmu a nan sasan shi ne dan Baba
Tanimu na farko wanda yaje ya karbar min aurenki
amma ai kin san ni ni kadai ne wurin mahafina ko?
Na girgiza kai a hankali, nuna alamar ban sani
ba, ya ce to ni kadai ne. Ya ci gaba da abinda yake
yi na kaye-kaye da gyare-gyare tanfar dai ba a cikin
dare muka shiga dakin ba.
Ruwailah ta dawo da ruwan zafi a bokiti da
wani kuma a flaks dinta da ta dauka a dakin, ga
kuma wani kunshi cikin leda da ta ajiye a gefe, wai
yana yi muku sannu da zuwa.
Ado ya yi tsaki ya ce, kai ke kan ba ki da kirki,
yanzunnan sai da ki ka tashi bawan Allahn nan a
cikin tsohon daren nan ki ka yi sanadin fitarshi
waje? Ta ce, oh oh, ba ma a wurina yake ba, to
amma da bai fitan ba da wa ya sauke maka

35
mutumin da kazo dashi din?
Ado ya rike baki nuna'alamar mantuwa, ya ce
na shagala ina kallon Humaira, kin san ni in ina
tare da ita to sunana ne kadai ban iya mancewa da
shi.
Ruwaila ta kyalkyale da dariya ta ce, ai kuwa
dai ma kayi kokari tunda ba ka mancewa da sunan
naka a nan sanu.
Sabon soso da sabulu da brush da abin wanke
baki da sabon tawul ya fiddo daga cikin jakar tashi
ya miko min na karba nabi bayan Ruwailah da ta
daukan min ruwam muka je ta nuna min ban dakin.
Na dawo daga wankan na samu kwanukan
abinci iri-iri, ya kalle ni ya ce min wannan kunshin
na gasasshen nama ne Yaya Jafaru ya sayo miki, ga
furar da Baba ya bayar da nono Ruwailah ta dama
miki, ga kuma tuwon dawa miyar kuka shima mai
dumi ne ta dumamo da wanne za ki fara?
Na ce kowanne, ya kalli Ruwailah da ke ta
faman bubbude min kowanne in gani ya ce mata ba
kin gama naki ba, to kije mana kuma sai da safe, ta
ce am wai jira nake yi ta gama mu tafi can wurina
ta kwanta.
Yayi maza ya ce, wasa kenan, tabar dakin
mijinta da mijin nata a ciki taje ta kwana a wannan

36
tsohon dakin naki? Ta ce, to ai shi kenan sai da safe
Amarya. Nayi murmushi na ce mata to ki huta
gajiya.
Tana fita Ado ya kalle ni ya ce wannan
atishawan da kike tayi fa don kin yi wanka a bayan
gidan da babu rufi ne baki saba ba, ban amsa mishi
ba amma cikin zuciyata nima na yarda hakanne don
maimakon in ji dadin wankan da nayi sai naji
kamar sanyi ya kama ni.
Naci tuwo sosai don yayi min dadi laushinshi
da dankonshi yayi banban da irin tuwon da na saba,
nasha ruwan tea mai cçitta naci nama kadan na
gyara na kwanta bayan na shafa mai nasa rigar
baccina wanda itama shi yazo da ita.
Na kalle shi cikin natsuwa nayi mishi magana
wanda tun fitowarmu ban yi mishi ba saboda na
gane babu komai cikin jakar tashi in ban da
kayayyakin amfanin da ya saya saboda ni na ce to
da ban biyo ka ba fa yaya zaka yi da kayan nan?
Ya kalle ni cikin natsuwa ya ce, ban taba
daukar za ki iya kin bina ba, na dauka ke ma kina
sona.
Muna kwance ni da Ado akan katifar yana
gefenshi ina nawa sai dai mu dukanmu babu wanda
ya samu yayi bacci, ya daga ido cikin natsuwa ya

37
ce min Humairah ba ki ga kamar kasa yin baccin
nan da muka yi alama ne na muna jin marmarin
juna ba?
Nayi maza nace mishi, a'a bana ji ya sake daga
ido ya kalle ni ya ce, to ai ni ina ji, nayi maza na
tsuke fuska na ce mishi ba fa na zabi biyo ka da
nufin in biyo ka ba ne.
Cikin natsuwa ya ce min ai na sani, na sake
tsuke fuska na ce, to ko da na biyo ka akan
kuskuren ba zaa zan yi ba, komawa zan yi. Ya sake
cewa na sani, ya sake saurarawa ko zai ji zan sake
fadin wata magana, sai yaga nayi shiru.
Sai naga yayi murmushi kafin ya ce min to
amma ai ko za ki koman tunda ba ki kai ga tafiyar
ba ai ina ganin ba zai hana in nace nayi marmarinki
kiyi min yanda ki ka saba yi min bä ko kuwa. Nayi
maza na kara tsuke fuska, kafin na ce mishi a'a, ya
ce to shi kenan sai da safe.
Washegari tun safe Goggo Ayalle ta dawo
gidan a dalilin aiken da Baba Tanimu yayi na a
dauko ta, tana dawowa kuwa ta maida ni dakinta,
wunin ranar har dare ban gane na gama gaisawa da
mutanen gidan nan ba saboda yawansu.
Don haka kowa na gani kawai sabuwar
gaisuwa nake yi mishi, sai in shi ne ya ce min ai

38
dazu mun gaisa in ce mishi to.
Karba sosai Goggo Ayalle tayi min, ta yi ta ina
taka saka dani, komai hannunta ya kai kan shi in
dai ta daga taga naci ne miko min shi take yi, ungo
ki ci, sai in ni ce naga zan kwari kaina in ce mata
na koshi.
Sau goma kuma in ta kalle ni zata yi murmushi
ta ce, oh haka rabo yake har da rabon aurenki cikin
al'amuran da suka kai Adamu garin nan suka
zaunar dashi, kin san shi rabo ba karamin al'amari
ba ne.
Sai kawai nima in taya ta murmushin da take
yin sai dai ban ce mata komai, can anjima kuma sai
ka ji tana sake tambayata in ce ko dai manyan duka
lafiya? In sake cewa lafiyarsu kalau, tamfar dazu
bata tambayí lafiyar tasu ba.
A haka muka wuni har dare ina idar da Sallar
Isha'i ta kalle ni ta sake nuna min gadon da na wuni
akai ta ce min hau kiyi barcinki ki huta gajiya, kar
yan hiraa suce zasu dame ki, na ce to. Na sake
dalewa gadon nayi kwanciyata, zuwa can naji Ado
yana kirana, nayi kamar ban ji shi ba, ya matso
kusa da kofar Goggo yana tambayarta.
"Goggo Humaira tana kusa ne?"
Goggon tayi maza ta sauka daga nata gadon ta

39

leka tana tambayarshi wani abu ka ke so ne
Adamu? Ya ce a'a Goggo, sai da safe. Abin da
kawai ya fada kenan sai na jiwo Baba Tanimu daga
dakinshi yana fadin "Yau ga wani al'amari, wannan
fa shi ne girman kwabo.
An gira ba ayi hankali ba, yaro yana kwalawa
matarshi kira kina ji tayi shiru ba kiyi mata magana
ba, ya taso yazo har kofar dakinki yana tanbayarki
ita kin ce wai in wani abu yake so ya gaya miki, to
in ita yake so fa?
Na ce in yana da bukatarta ne ma ya gaya
miki? Goggo tayi maza ta ce au, to ai bangane ba
ne. Ke Aisha tashi-tashi je ki maza mijinki yana
kiranki."
A kan dole ta fito da ni daga dikin na shiga
dakinmu na samu Ado yana zaran jiran shigowan
nawa, gasasshiyar kaza ne a gabanshi, a gefenta
kuma flaks ne na ruwan zafi, ban kalle shi ba na
wuce na hau katifa nayi kwanciyata, ya biyo ni da
kallo fuskarshi ta bayyanar da rashin jin dadin shi
kan yanda nayi.
Yayi karfin hali ya hadiye fushinshi tashi mana
Humairaa nayi kamar ban ji ba, yayi tayi min
magana nayi shiru kamar ba dani yake yi ba, ke ni
fa kin san bana son irin wannau wulakancin na ayi

40

tayi miki magana kina yin banza da mutane, ban
tanka mishi ba, ban san yanda aka yi ba sai kawai
naji ya cafko hannuna ya murde.
A firgice na kwallara kara saboda zafin da naji,
na kuma yi maza na kame bakina nayi shiru saboda
funawar da nayi cewar a bakon wuri muke ko kuma
ni din ni bakuwa ce.
Daga cikin dakin Baba Tanimu da ke
makwabtaka da namun naji an yi gyaran murya 
alamar dai yin kashedi.
Ado ya hakura ya gyara ya kwanta, ni kuwa
naci gaba da zama a kan katifar ina kukan sharbe
tare da shisshika a hankali sai dai shi Ado shiruu
kawai yayi amma yana ji na.
Ana cikin haka wani irin hadari ya taso mai
matsanancin iska da guguwa da rugugi mai
tsananinn firgitarwa har wani bai iya cin motsin
wanda suke tare, sai in yayi motsi ne da karfi nayi
maza na gyara na kwanta da nufin yin shiru kamar
yanda shima Adon yayi, sai kawai naga ya juyo
gare ni.
"Kin fasa kukanne?" Nayi kamar ban ji shi ba,
Ni fa yau ba zan iya irin kwanan da muka yi jiya
ba." Ya miko hannu zai taba ni, nayi maza na ce
mishi "Gaskiya ni fa ba zama nazo.yi ba, ko yau

41

dinnan da ina da kudin mota da tafiyata nayi."
Ina gama fadin hakan ya cafke ni, bai saurari
ihun da nake yi mishi ba saboda yasan ba zai kai ga
kunnen Baba Tanimu ba. Sabuwar iskar da ke
kadawa ga tsawa da rugugi, watakila ma ya dade
yana baccin shi, gane hakanne yasa ni barin ihun na
koma yi mishi bayani.
"Ni gaskiya tun da muka zo fa cikina yana
ciwo, ban gaya maka ba ne kawai." Bai saurara ba.
Na kwana da matsanancin ciWon cikin da yay
dalilin da na kwana ina murkususu daga kan katita
in koma kasa, na rasa in da zan sa kaina in ji dadi,
nayi kuka har na hakura nayi shiru.
Ado yayi nadamar abin da ya faru tsakanina
dashi, yayi nadamar tilasta min da yayi a haka
muka kwana daga ni har shi babau wanda ya samu
runtsawa.
Ana fitowa daga sallar Asuba muka kama
hanya zuwa asibiti da ni dashi da Yaya Jafaru da
Ruwailah, saboda tun dare ya shaidawa Baba
Tanin halin da nake ciki, tun daren kuma Yaya
Jafarun yayiwo aron mota wurin wani abokinshi
don ma Baba Tanimu ya hana tafiyar daren ne yaa
ce a hakura ayi sallah tukunna.
Asibitin Malunfashi ya kai mu, shi ne wai yafi

42

girma a nan kusa, gwajin farko da Likitan tayi min
tayi bayanin ciki ne ya lalace ya fita daga cikin
mahaifa, sai dai bai shiga ya fadi ba, saboda haka
zasu wanke shi ya fita don in ba haka zan yi ta
wahala da shi kafin ya kai ga fita.
To amma me ya kawo haka Likita? Ado ya
bukaci sani, tayi ta lissafo dalilai ciki har da tafiya
mai tsanani ko kuma bacin rai ko aiki mai wahala
shi yasa yawanci muke hana mata masu karamin
ciki ko kuma cikin da ya riga ya kai watanni
bakwai yin irin wadannan abubuwan, ku kuma
maza muke rokonku da ku rinka tausaya musu.
Daga Ado har Yaya Jafaru da Ruwailah sun
gamsu da jawabin nata.
Aka yi min wankin ciki aka sallamo mu bayan
La'asar, duk da Ado yaso a bar ni in kwana wai a
kara kulawa dani sosai aka ce babu gado.
Mun iso gida gab da magriba, kai tsaye dakin
Goggo Ayalle aka kai ni, wacce ta yi fada mai
tsanani akan wankin cikin da taji an yi min, ina
dalili yarinya ko haihuwar fari bata yi ba za aje ana
kakaba mata karfen nasara a ciki? Da da ni akaje ai
da ban bari anyi hakan ba.
Gaba daya hankalin Ado yayi matukar tashi da
abin da ya farun, ina jin Baba Tanimu da daddare

43

yana ta ba shi hakuri, ita rayuwa fa haka take, a
kullum mutumin kirki ba ya zama ba tare da ana
jarraba shi ba, ba ka fita daga cikin wannan ba ga
kuma wannan ya sake zuwa.
To kayi hakuri kar kuma ka ee zaka yi saurin
gayawa iyayenta tunda ga irin rabuwar da ka ce
kun yi dasu.
Naji Ado ya ce, "A'a Baba, ba zan iya boyewa
mahaifiyarta halin da take ciki ba, tun muna asibiti
nayi waya na gaya mata, ban dai sake gayawa kowa
ba; amma ita kam na gaya mata, ya ce to shi kenan
tunda kaga hakan yafi.
Kwanana bakwai a dakin Goggo Ayalle tana ta
faman tarairayata, Baba Tanimu kuma da su Baba
ubangida suka yi ta bayar da kaji ana yankawa ana
yi min farfesu, har ma cikin kajin Goggo ta cire
wata yar budurwa da ta bata sha'awa ta ce ba za ta
yankata ba, bar min ita zata yi in yi iri.
A zuciyata na ce, uhun ni kam ai ba.zama nazo
yi ba.
A wadannan kwanakin babu wata mu'aallar
arziki tsakanina da Ado, ko gaisuwarshi ban cika
amsawa ba. A cikin kwanakin ne kuma na lura ya
daina zama a gida tun bayan fitan da suka yi da
Baba Tanimu ba a sake wayar gari na ganshi a

44

gidan da safe ba sai gab da Azahar, ana yi sallar
La'asar kuma zai sake fita sai kusan faduwar rana
ya dawo.
Ban san ina yake zuwa ba, ban kuma tambaye
shi ba don a yanzu ko kallon shi bana yi, fatana da
tattalina bai wuce in samu kudin mota ba in kama
hanya in yi tafiyata.
31Rannan ya dawo kusan Azahar ya shigo dakin
na Goggo, duk da yana ganin naji sauki har ma
nayi kyan gani, sai ya tambaye ni ya ya jikin naki
dai Humaira? A lalace na ce mishi da sauki, ya
kalle ni cikin natsuwa.
"Amma kin ga yayi miki daidai a hakan da ki
ke yi Humaira? kina mu'amallah da kowa lafiya
amma ni da na kawo ki babu?" Na kalle shi a
sakarce na ce mishi, "To ka maida ni mana in da ka
dauko nin." Ya ce, to babu laifi ya wuce ya fita.
Ran da na cika kwana goma rannan Baba
Tanimu yasa Goggo ta sani na koma dakin namu,
ita kam taso ne a bar ni in yi arba'in.
Zaman da na yi a dakin Goggo ya sani fahintar
gidan sosai da kuma mutanen gidan.
Sassa guda hudu da ke gidan suna karkashin
dattawa hudu ne wadanda su ne asalin yayan
maigidan su kuma dukan su uba daya ne ya haife

45

su, amma uwa daban-daban, babban cikinsu shine
Baba ubangida sai Baba Halliru sai Baba Tanimu
kafin Baba Tukur shi ne karaminsu..
A duka sassan nan guda hudu akwai iyalai
musu yawa su dattawan gidan kuma suma suna da
nasu matan, Baba Ubangida shi ne mai mata Goggo
Turai wacce take sana'ar kokon safe, Baba Halliru
shi ne mai Goggo Jaku ita kuma tana furar sayarwa
mai dadi Baba Tanimu Goggo Ayalle ita kosai take
yi itama da safe.
Sai Baba Tukur, shi kuma tashi matar ita ce
Goggo 'yar neto ita kuma tana gaudan sayarwa. A
kowane sassa na gidan akwai yaran mata masu
yawa saboda kusan duk 'ya'yan gidan maza masu
aure ne wadan da basu yi ba 'yan kadan ne mafi
yawancin masu auren kuma mata bibiyu ke gare su
masu dai-dai din basu da yawa, kamar ma ba su
dade da yin nasu auren sosai ba.
Yanda duk tsofaffin gidan ke da sana'o'insu
haka suma yaran matan gidan suke da hasu
sana'o'in tun daga mangyada, manja, gyadar miya,
maggi, gishiri, Alala, dan wake, gasu nan dai birjik
Wasu har dinki wasu kuma har aikatau da su wanki
amma dai kowa da abin da yake yi gwargwadon
karin injin shi.

46
Kiwo kuwa a gidan ba a magana duk yawan
Tumaki da Awaki da Kajin kuma abin mamakin shi
ne kowa yána shaida nashi.
Gaba daya sassan nan guda hudu kuma akwai
mace guda da take kamar ita ce shugabarsu a
sassan Baba Tanimu dai Ruwailah ce matar Yaya
Jafaru ta farko, a sasan Baba ubangida da kuma
akwai Furera matar Yaya Baidu itama uwargida ce.
Sasan Baba Halliru akwai Gaje matar Yaya
Jumare, itama uwargida sai sasan Baba Tukur nan
kuma Tanbai matar Yaya Amiru akwai Uwale,
itama uwargida, gaba daya wadannan matan hudu
sun zo gidanne a kusan lokaci daya, ma'ana babu
bambancin lokaci mai yawa a tsakanin aurarrakin
nasu dukansu kuma suna da amare da kuma matan
kannen miji.
Haka nan gaskiyar Mama ne gaba daya gidan
tukunyar abincinsu na dare gaba daya ne da rana ne
dai kowa zai yi abin da zai ci shi da iyalinshi a
wurinshi amma na dare a hade yake duk kumna
wanda ke da girkin ranar to shi ne mai ba da hatsin
da za ayi amfani dashi dama duk abinda za a nema
Goggo Ayalle kuma ta shaida min cewar in mace
tayi girki sau daya to kwana ashirin da biyar take yi
bata sake ba.

47

Ai kuwa kin ga dole suyi ta neman kudinsu
tunda basu da wani aiki na ce haka ne, a zuciyata
kuwa cewa nayi yaran mata ashirin da biyar kenan
a gidan.
Muna nan zaune a dakinmu ni da Ado, zaman
babu wani dadi. Kallon shi bana yi balle in san me
yake ciki, shima baya takura min akan komai zuba
min ido kawai yake yi babu abin da nake fata irin
nera talatin-talatin din da Baba Tanimu yake bani
kullum safiya, ya ce wai in sai abin da nake so in
karya da shi da kuma ashirin-ashirin din kokon da
Baba ubangida yake bani.
Ita kuma Goggo Turai ta ce kai haba, bakin.
wannan yarinyar dai ita kadai ace sai na amshi
kudinta? Je ki ki rike kudinki kin ji? Don haka
kunu da kosai ba saye nake yi ba, sai nake tara
hamsin-hamsin din ina fata su ishe ni kudin motar
tafiya gida in sulale in yi tafiyata.
Rannan na wuni ina murna na kirga kudina sun
kai dubu daya har da dari daya ina lissafin
kwanakin da suka saura kudina su gama cika sai
kawai nazo zan ajiye wata nera hamsin din naga
babu komai sai wata tsohuwar nera hamsin itama
wata kila bai ganta ba ne sanda ya kwashe su. Nayi
kuka rannan har na gaji ban kuma iya cin komai ba

48
saboda tsananin bacin rai.
Ado ya dawo gab da Azahar ya same ni a haka,
ya juya ya fita bai zauna ba, bayan Sallar Isha'i mna
ya shigo dakin da niyyar kwanciya ya same ni ina
ta faman kuka, wuri ya nema ya zauna bayan yaje
yayi wankanshi ya dawo.
Ban kalle shi ba balle in san me yake yi, sai
naji yana magana alamar waya yake yi, gaisuwa ta
ladabi da natsuwa naji shi yana yi, don haka na
kasa kunne ko zan gane da wa yake maganar, sai
naji yana cewa.
"Gaskiya Inna na gaji da karyar da nake yi miki
ne, cewar muna nan lafiya, a gaskiya ba hakan ba
ne, ina jin salatin da Inna ta soma yi, ban san me ta
ce ishi ba, sai naji ya ce mata gata, nayi kamar ba
zan karba ba sai naga to ni kuma a wa?
Inna ta ce, a bani waya in ki karba? Ina karbar
wayar na kaita kunnena naji muryar Innata gaba ya
yanke ya fadi nan take na soma yi mata kuka bata
yi min fada ba kamar yanda nayi zaton zata yi
magana ta soma yi min cikin natsuwa da kwanciyar
hankali.
Ban ji dadin yanda ki ke yi wa mijinki ba to da
wanne zai ji? Da halin da yake ciki ko da rashin
lafiyarki da yayi ta fama da ita? Ko da bacin ran

49
abin da ki ke yi mishi? Matar kirki kuwa ai bata
haka, ita takan taimaki mijinta ne a duk lokacin da
tasan yana bukatar taimakonta, ta rufa mishi asiri a
inda tasan yana bukatar rufin asirinta.
In ta san yana cikin tashin hankali kuma ta
kwantar mishi da hankalinshi, sannan in ba ki sani
ba wannan abin da kike yi ba shi kadai ki ke
tozártawa ba har da ni, don kuwa kina kokarin
nunawa wadanda basu sanni ba ne su san yanda
nake tunda ai ita 'ya wakiliya ce ta uwarta.
In kiyi halin kwarai ace kin samu tarbiyaa a
gidan ku in baki yi ba a gane uwarki ba mutuniyar
kirki ba ce kar in sake jin an ce min baki kyauta
ba, in dai ba kina so raina ya baci da ke ba ne, tana
fadin hakan ta kashe wayar.
Sunkuyar da kaina kasa nayi, nayi shiru ban iya
cewa Ado komai ba, iyaka dai ranar mun kwana
lafiya amma ko kusa da ni bai zo ba, balle ya ce zai
taba ni, ina wurina yana nashi.
Washegari da Asuba yana idar da Sallah Asuba
ya shigo ya tashe ni ya wuce ya fita, sai dai
maimakon sai Azahar in ga ya dawo, wajen sha
daya naga shigowarshi. Ya koma gefe yana cire
ranbut din kafarshi da hand glove din hannunshi
mahadin ranbut din.

50

Naji Baba Tanimu daga daki yana ce mishi "Ka
dawo ne Adamu?" Ya ce mishi "Eh Baba, na
dawo." Ya ce "Sannu da kokari ka ji? Ubangiji ya
yiwa kokarin ka albarka." Yayi murmushi ya ce
Amin Baba." Ya shigo cikin dakin namu ya same
ni ma Zaune.
Ya kakalle ni yayi murmushi, ya ce to ko ke fa?
Kin yi wankanki kinyi fes da ke, na sani ba kya jin
dadin mu'amalla da kayan da ki ke amfani da su
tunda sunyi miki karanci da yawa dogayen riguna
biyu ne kawai, sai zanin da ki ka zo da shi a jikinki.
Kiyi min hakuri a yanzu, na katse shi ta hanyar
fara gaishe shi, yana gama arnsa gaisuwar ya kalle
ni cikin natsuwa ya ce, samo min dumamen tuwo
wurin Goggo Ayalle, na ce to, na tashi na tafi cikin
zuciyata ina tunanin tun zuwanmu gidan kwanaki
ashirin da daya da suka wuce ban taba lura da cin
shi ko shanshi ba, ban kuma taba dora tukunya a
murhu don yin girkin rana ba, tunda kowa yana
abincin ranarshi.
Ni dai nasan duk abin da Goggo Ayalle zata ci
zata bai haka nan ma Yaya Ruwailah tunda nima
yanzu yayan nake kiranta.
Na dawo da kwano mai dauke da tuwon da aka
dumama shi tare da miyar shi a wuri daya na ajiye

51
mishi na koma gefe na zauna sai ya sake kallona
cikin natsuwa ya ce min baki bani cokali ba, nayí
maza na kalle shi saboda sanin shi ba mai cin tuwo
da cokali ba ne.
"Da cokali za ka ci?" Ya ce, "Eh, dashi na ke ci
yanzu saboda hannun nawa ba na jin dadin cin
tuwon da su." "Me ya same su? mu gani." Bai yi
magana ba ya ware min tafin hannayen nashi.
Tsigar jikina tayi matukar tashi tayi wani
yarrrr! hankalina yayi matukar tashi da yanda naga
hannun Ado gaba daya hannun nashi bororo ne ya.
duru ruwa, wani wurin ma ya fashe ya zamą miki
babu dadin gani.
Fuskarta a yamutse saboda yanda hankalina
yayi matukar tashi na tambaye shi me ka ke yi
hannunka yayi haka? Shirun da yayi bai ban amsa
ba yasa na sake tambayarshi Noma? cikin nutsuwa
ya kalle ni ya ce min, in nayi noma menene
Humaira?
Ni ba namiji ba ne? Ni fa ba wannan ne wahala
a wurina ba, wahala a wurina bai wuce ki ki yarda
mu zauna lafiya ba, amma in za ki yarda mu zåunna
lafiya ki gamsu da kokarina ki yarda da cewar in
ban yi miki ba, ba ni da shi ne.
Kiyi min hakuri ai ba zan gane ina wahala ba

52

sai in rinka ganin tanfar abin da ya dani a
matsayina na namiji kawai nake yi in kuwa haka ne
kin ga bai zamo min wahala ba.
Ban iya cewa Ado komai ba saboda kukan da
soma yi ban taba hira na gane matsananciyar
ramar da yayi ba sai a yau, na dai san nai Goggo
Ayalle tana yawan fadin yaron nan Adamu ya
zube. Amma ban lura na gane irin zubewar ba, sai a
yanzu.
Tashi yayi yaje ya dauko cokalin ya dawo ya
zauna ya soma cin tuwon, ni in don ni ki ke kuka to
ki share hawayenki, in kina so in san kina tausayina
to in ina tare da ke ki bar ni in samu kwanciyar
hankalin da nake bukata.
Yaua gamawa ya tashi ya sake fita, nima na
share hawayena na tashi naje sasan Baba Halliru
wurin Goggo Jaku na gaisheta, na ce mata Goggo
yau zan karbi furar da kullum ki ke cewa bana
zuwa ina karba, tayi murmushi ta ce, kai ai kuwa
dai kin kyauta yar nan, gata kuwa an gama
mulmulata.
Ta miko min tayi shar gwanin sha'awa, sai
Kamshi take yi, gata nan debi maza yanda zai ishe
ki nasa hannu na debi guda hudu ta ce ke tafi can
da kwauro, za ki yi wa kanki, ta sake watso min

53


guda shida a cikin kwaryar da ke hannuna nayi
mata godiya na tafi.
Nura na kira ko Zulai yaya, Yaya Ruwaila ne
gaba daya suka taho na ce to ke Zulai je ki ki huta
kai Nura yi sauri kaje bakin kasuwa ka sayo min
nono, ya ce to.
Ina zaune ina dama furar ina tunanin kai! Dabai
akwai fura, amma babu nono. nono ruwa-ruwa? Na
jawo robar yougort din da ke dakin na bude shi na
juye a cikin damammiyar furar na gaurayata na
rufe.
Ana yin Azahar Ado ya sake shigowa nayi
mishi sannu da zuwa, ya amsa. Na jawo kwanonon
fura na mika mishi ya kalle ni da walwala a
fuskarshi ya ce to ke fa? Na ce ai na sha, ya ce eh,
amma ba zai taya ni musha tare ba ai.
Na zauna muna shan furar tare har muka gama,
muka dan yi hira kadan sai na kalle shi na ce mishi,
"To ka dan kwanta mana ka huta." Ya ce in kwanta
Humaira? Nayi maza na ce mishi eh, ya ce to za ki
yi min tausa ne? Na gyda mishi kaina nuna alamar
eh.
Yayi maza ya mike akan katifar nima na bi
bayan shi na soma yi mishi tausa ina yi mishi danna
ina bin gabobin jikinshi ina matsawa cikin hikima,

54

shi kuma yayi lamo ya lumshe idanunshi nuna
alamar jin dadi.
A hankali kuma yana furta wasu kalmomi da ni
kadai ke iya jin su, bacci mai nauyi Ado yayi bai
farka ba har sai da na tashe shi, wajen karfe hudu
da rabi na yamma abin da bai taba yi ba tunda
muka zo, ya kwanta da rana yayi bacci.
Da daddare rannan muna hira ni dashi ya kalle
ni cikin natsuwa ya ce min ni kuwa Aisha in ban da
kar in yi ta takura miki har in yi ta kai ki bango ban
sani ba da na roke ki kiyi min wata alfarma, na ce
ta menene? Ya ce dakin nan da muke zaune a ciki
ne bana son shi, duk da nawa ne.
Na ce, ni na gane saboda gininsu ma ya
banbanta da na sauran dakunan gidan shi da na
Baba da na Goggo Ayalle.
Bai bani amsa ba sai ya ce min nan din a takure
nake, ba zan iya sakewa nayi kusa da Baba da yawa
ba zan iya zama dashi duk wani motsina yana ji ba,
shi ne nace da za ki yarda da mun fita daga ciki
mun koma wasu tsofaffin dakuna da ke ta can baya,
babu kowa a wurin sa muyi zamanmu zuwa
lokacin da zan samu halin samar miki wurin da zai
dace da ke."
A hankali cikin natsuwa na ce mishi, to mu

55
koma mana. Ya zuba min ido yana kallona, babu
damuwa? Na ce to ai ba daki na biyo ba, ba kuma
shi nazo nema ba, ni a wurina kai ne muhimmin
abu, kai na biyo kai ne mijina a yanzu kuma zan iya
zama da kai a duk in da ya kama.
Kwana uku kawai da yin wannan maganar
tamu Ado ya gama gyaran dakunan da da shara ake
zubarwa a wurin ya kwasheta fes ya gyara wurin ya
tsabtace shi ya gyara dakunan gyara na musamman
ya sai buhun siminti ya toshe duk in da yake
bukatar a toshe shi.
Ina jin Baba Tanimu yana yabon kyan aikin da
Adon yayi, amma ban san kyan wurin ya kai haka
ba sai da Adon ya kira ni naje na gani, dakuna uku
ne a wurin gaba daya yayi musu gyara na sosai,
kowane daki ya maida shi abin da yake son ganin
ya zama guda daya, ya gyara shi a matsayin dakin
kwana daya dakin dahuwa, wato kicin daya kuma
bayan gida na sosai da za'ayi amfani da shi akan
komai sannan ya killace wurin da wata yar
katanga.
Yayi mata kofar shiga dan karamin tsakar
gidan kafin ka shiga 'yan kananan dakunan ni dai
wurin ya ban sha'awa, yayi murmushi ya ce to
yaushe za ki dawo ciki? Na ce ko yanzu, ya yi

56

murmushi ya ce, to shi kenan.
Baba ne yasa Ado daukan katuwar katifar da
ke dakin da muke din, don haka ya sayo mishi 'yar
karama.
Randa na tare a sabon dakin namu tsaf na same
shi ya malale shi da leda yasa katifar yayi mata
shimfida ga akwatinshi a gefe sai Jakar da yazo da
ita da 'yan tarkace kadan, dakin dahuwa kuwa yasa
risho har da tukwane guda biyu da yan tarkacen
kayan aiki kadan, food flask da dinner set da kuma
wasu kwanuka.
Ga bokitaye da randa da dai wasu tarkace, ga
kuma kayan abinci dan daidai gwargwado ko a ina
yaké samun kudin da yake kashewa? oho!
tambayar da na.yi wa kaina kenan, a zuciyata dai
nasan babu abin da yafi min ban dakin nan dadi,
don na samu kebabben wuri har da bayan gidan
hadakan da ban saba da shi ba yake sani jin kiyan
yin wanka.
Nayi maza na kammala abubuwan da zan yi
nayi wanka saboda jin dadin ganin bandakin na
zauna na shafa mai nayi gyara irin yanda na saba yi
a gida, gaba daya dakin ya gauraye da kamshin
kayan shafan da nayi amfani da su.
Ado bai shigo ba sai da yayi sallár Isha'i shima

57
yana shigowa bandakin naji ya shiga yana wankan,
Cikin zuciyata na ce ashe shima da kwiyan wankan
yake ji, don tunda muka zo ban gan shi yana
wankan dare ba, yana shigowa dakin ya sanya
hannayenshi duka biyu ya sure ni.
"Kina lissafin kwanakin aiko? Kina lissafin
kwanakin da nayi ina hakuri ina fama da shan jar
kanwa da lemon tsami? Tuni na langabe mishi na
sa shi ya mance duk wata damuwa in har yana da
ita da kuma wahalar da yake wuni cikinta, wanda
nasan ya manta rabon da yayi irinta, duk wani abin
da nasan zan yi wa Ado rannan da zai sa shi jin
dadi ko farin ciki nayi mishi.
Na kuma yi matukar yin hakuri da shi, ban
Duna mishi gajiyawata ko korafi kan al'amuranshi
ba, ba don komai ba sai don zuciyata ta riga ta
yarda ta amince da cewar Ado mijina da na kuduri
aniyar zama dashi a kowane hali yake ciki in
taimake shi, in ba shi hadin kan da da yake nema a
tare da ni, in jiyar da shi dadi gwargwadon abin da
zan iya yi.
Saboda na yarda na amince sona yake yi da
zuciyarshi guda daya dawo da ni kauyensu da yayi
kuma ba laifi ba ne gurinshi na asali yazo da ni
mafi yawancin wahalar da yake yi kuma na yarda

58

mati yawancinta tawa ce.
Sallar Asuba ya fita yayi ya dawo ya same ni
nima ina sallar, nayi zaton komawa zai yi ya dan
kwanta kafin ya fita tunda ni dai nasan kashi uku
bisa hudun daren idonshi biyu ne, amma sai naji ya
ce min ni na tafi bai ma jira amsawata ba.
Na idar da sallata na koma na kwanta, sai da na
dan yi bacci kafin na tashi na duba abin da muke da
shi na abinci na gama gyaran wuri da tsabtace shi,
nayi wanka nazo na shirya abin karyawa, na karya
na gyara jikina na jawo kofar wurina na rufe don
kar kaji su shiga suyi mana ta'adi.
Na fita naje na gaida manyan gidan duka kafin
na wuce can tsakar gida wurin haduwar matan
gidan. inda ake da babban fili sosai da ke dauke da
wurin girki a can nesa ga runbuna a can wani gefen
ga in da ake aikace-aikacen wanki ko wanke-
wanke, wani gefen can kuma daka ake yi da nika
ga kuma wata katuwar rumfa da ke tsakanin wasu
manyan bishiyoyi in da ake zama ana yin hira.
Zaman tsakar gidan nan yafi komai dadi, don
wuni ake yi ana raha ana barkwanci ana kwashewa
da dariya, shagala nayi a cikinsu ana tayi ina kallo
har ina taimakon masu daka da yin tankade, ban
ankara ba sai naji ana kiran sallar azahar.

59

Gaba daya aka watse kowa ya nufi wurinshi
don yin sallah, kofata tana rufe kamar yanda na
barta a zuciyata na ce yau ma Ado bai dawo ba
kenan, na idar da sallah naje na karbo fura nazo na
dama na ajiye mishi na koma wurin matan gida, na
ce ba zan iya zaman kadaici ba, in ya dawo ya kira
ni ko kuma ya sha furarshi ya tafi.
Ado bai shigo ba sai bayan 'sallar magariba, ban
taba ganin tashin hankali da bacin ranshi irin na
rannan ba, kina nufin ba za ki iya zaman wurinki
ba? To me yasa ki ka yarda ki ka dawo? Kina nufin
ai ba zan dawo gida in same ki a wannan dan
tsukakken dakin namu kina zaman jiran dawowana
ba?
Sai in ina son ganinki in biki cikin mata ina
kwala miki kira? Ke ba ki san hakkina ba? Ba ki
san abin da za ki taimake ni da shi ba? Fura ce zan
rayu a kanta Humaira? ba ki ga kamar dandanon
abincinki a bakina zai yi matukar yin amfani a gare
ni ba?
To bari in gaya miki dama kin bi a hankali
wannan taron nasu da ki ke gani-randa suka tashi
tambayar junansu gulma suka sa dake a ciki abin
zai baki mamaki, ke baki taba zaman gidan yawa
ba duk fitinar da ki ka sani a gidanku wasan yara

60
ne.
Gabana ya yanke ya fadi, jin da nayi Ado ya
kira fitinar gidanmu wasan yara na ce to ai gara ka
maida ni gidan namu, abin da kawai na fada kenan
Ado yasa hannu ya make ni, kina hauka ne? Na ce
kina hauka ne da kullum za ki rinka kallona kina
cewa in maida ke gidan naku ke kina da gidan
zuwa ne?
Ko ba ki ji abin da maigidan ya fada ba sanda
ki ka zabi biyo ni? Ya ce kar ki sake taka gidanshi
saboda ya yafe min ke bai da sauran bukatarki."
Dukan da Ado ya yi min bai 6ata min rai ya
daga min hankali irin wannan maganar da ya soka
min ba saboda gaskiyar abin da Babana ya gaya
min ya gaya min. Nayi kukan bakin ciki har na gaji
a kasa da kwanaki talatin na barin iyayena da nayi
na biyo shi har ya fara goranta min abin da ya
farun.
Tabbas Ado namiji ne dama kuma nasha jin
Mama tana cewa shi namijin ba dan goyo ba ne, a
gabanshi kuma ma ta fada ta ce namijin ai ga ki
nan gashi nan.
Rannan dai kam kwanan da muka yin ba mai
dadi bane, don haka yana fita sallar Asuba na duba
inda 'yan kudina da nake tarawa suke, don yau kam

61
nayi niyya ko ba za su kai ni gida ba in dai za su
raba ni da garin Dabai, to zan tafi in yaso nasan
yanda nayi na karasa gida.
Ban ga komai a wiirin ba sai nera hamsin saura.
ya kwashe kwana biyu muna cikin wani hali ni
dashi, rannan ya dawo da yamma ya same ni, kin
gani Humairah mu biyu ne ni da ke a nan, ya
kamata in wani abu ya faru a tsakaninmu na rashir
jin dadi in na ba ki hakuri ki hakura, ba zai yiwu
ace kullum sai na kai wa Inna maganar za ki hakura
ba, in dai ba so ki ke mu rinka tayar mata da
hankali ba.
Kuka na soa yi sosai da sosai, kiyi hakur na
sani ban kyauta ba da nayi miki gori, to amma ke
kin ga yayi miki daidai kan maganar da ba ta taka
kara ta karya ba ki rinka cewa in maida ke
gidanku? Ai ya kamata ace ni da ke mun fahimci
wani abu a tsakaninmnu, shi ne zaman namu bana
rabuwa ba ne ba kuma na wulakanta juna ba.
Tsawon lokaci yana yi min maganarsu na
rarrashi da ban baki har dai ya samu ya gawo
kaina na hakura, muka shirya.
Tun daga wannan lokacin na rage shiga can
cikin gida don yin hira da matan gidan sai dai kawai
in gari ya waye in shiga in gaishe su dukan su in

62
dawo wurina in gama aikina in gyara komai in yi
wanka in gyara jikina, duk da 'yan kayan nawa har
yanzu guda uku ne sai lodin rigunan baccin da babu
damar in sanya su da rana sai da daddare in yi
mana abin karyawa irin wanda naga ina, so don
komai na abinci Ado kawowa yake yi, komai
tsadarshi kuwa.
Agada, Doya, Dankali, Wake, Kuskus, 
Indomie, kwai, manja, Mangyada, Manshanu, 
Shinkafar tuwo saboda masa da kuma ta wara duk
ina da su ina kuma da kayan tea zan kuma tashi da
safe in je in kar6o kunu da kosai, don ko ban je ba
za a biyo ni da shi, don haka nake girmama su in je
da kaina.
Shi kuwa Ado ka'ida ne kome nayi na karyawa
to sai na karbo mishi dumame wurin Goggo Ayalle
ya fara dashi kafin ya ci wani abin.
Kullum zai baro gonarshi sha daya ya dawo
gida, yana dawowa zai tube kayan jikinshi ya shiga
bandaki yayi wanka, ni kuma sai in tsoma su a
ruwa in wanke su in shanya in wanke mishi ranbut
din nashi na hannu da na kafan in jefa su kan rufin
dakin namu su sha rana, sai da yamma in kwashe
su.
Yana fitowa daga wankan zan sanya mishi

63

tabarma a inuwan dakina ya hau kai ya zauna in
gabatar mishi da abin da na tanadar mishi.
Yana ci muna hira yana bani labarin gonar
tashi, mafi yawancin lokaci in muka zauna a wurin
zai yi wuya mu tashi bai nanata gaya min maganar
da ya saba gaya min ba, ina so in samu damar dda
zan nuna miki halarcina Humaira, ina so in samu
damar da zan nuna miki cewar ni din da namiji ne.
In ya gama abin da zai yi ya kama hanya ya fita
sai kuma in sake zama in shirya mana abinda zai
dawo da azahar ya ci, hakan kuma bai hana ni
tanadar mishi furar da zai sha bayan yaci abincin."
Da daddare kuwa food flaks din mu nake
dauka in kai wurin da ake kwashe tuwon darea
zuba mana namu in yi musu sannu da aiki in dauka
in kawo mana in zuba mana manshanu da yaj1 muci
ba tunda ya hana ni cin abincin hadaka da su ba,
ban dai kara tsinkewa na lamarin gidan yawa na
kara tsorata da zaman gidan yawa ba irin ranar da
aka wayi gari a gidan ana tuhumar Ade 'yar dakin
Yaya Furera wai tayi gulma.
Ade kuwa kishiyar, Ruwailah ce ranar ne na
gane su matan gidan ba shugabancin matan sasansu
suke yi ba, a'a group ne kawai daga kowane sasa ka
ke in kana so zaka shiga kan hakan ne ma nake

64
ganin tanfar gaba dayansu kowacce kokari take ta
janye ni in shiga nata group din.
Ni kuwa kashedin da Ado ya yi min da kuma
ganin abinda ya faru a ranar don ma anyi sa'a Yaya
Baidu yana gida, shi ne ya fito yayi tsawar da
kowacce ta shiga taitayinta da ba a san abin da zai
faru ba, yasa na kara tsorata na kara kama kaina.
Sannu a hankali ma sai na daina zuwa karbo
mana tuwon daren, ina yi mana namu saboda
kullum Ado yana yi. min maganar ke ba taya su
aikin komai ki ke yi ba, amma sai kin je kin karbo
musu tuwon su, in nayi abincin daren dai ban sawa
kowa, amma na rana gaba daya tsofaffin gidan
nake sanya musu, su kuma yaran matan wacce ta
aiko danta ko tazo ta ce in zuba mata in zuba mata,
wacce bata aiko ba shi kenan. Don abin da ya ce
kenan, sai ko yaran gida da na gama suna wurina.
Yarda da bin ka'idojin Ado da nayi sai suka yi
dalilin da na samu wata irin rayuwa a tare dashi
wacce ta fahintar dani cewar ita mace ba wai tarin
dukiya ko wani kyale-kyale ne yake samar mata
farin ciki da kwanciyar har kalin rayuwarta ba, a'a
mijinta kawai.
Kullum ni da Ado a cikin tarairayar juna muke,
yana gudun bacin raina ina gudun nashi, yana

65
tattalin farin cikina kamar yanda nima nake tattalin
nashi, duk da matsanancin aikin da yake fama da
shi a gonakin shi ramar shi tayi matukar raguwa,
saboda yana da kwanciyar hankali a gida ina kuma
tarairayarshi da abinci mai kyau.
Rannan muna daki da daddare ni da shi, hadari
ne ya taso a gari ganga-ganga, tuni na fara sabawa
da irin wannan hadarin mai yawan iska da rugugi
gami da tsawa, shafa maina nake yi ban fasa ba, na
ce mishi kai-kawo hadarin nan ba irin namu ba ne
na can.
Idon shi yana lumshe ba tare da ya yarda ya
bude su ba, ya ce min eh ai ko ruwan ma ba daya
ba ne, in kin lura ai mun baro can ne damuna ta
riga ta kankama sai muka zo nan muka tarar
lokacin ake shuka.
Na kalle shi cikin natsuwa na ce mishi idon
naka yana ciwo ne? Bai yarda ya bude suba ya ce
min to ko ba sa ciwo Humairah tunda ki ka zauna
kika bar kirji a waje ai dole in yi maza in rufe su in
dai ba so ki ke in kasa cika alkawarin da nayi miki
na cewar shekaran jiya waccan da wacce ta wuce
da jiya da yau da gobe duk za su zamo ranakun
hutu ne a gare ki ba, don ki san in aka yi min alheri
nima na iya irin nawa alherin.

66
Nayi murmushi na ce eh, gaskiya ne kar ka
bude kai dai to dan bani hannunka in sa shi yayi
min wani aiki.
Ba tare da ya bude ba yayi maza ya miko
hannun yana laluben in da nake tare da fadin ungo
shi Humairah ungo hannun nawa karbe shi ki sanya
shi hidimar da ki ke ganin ta dace da shi ina kama
hannun nashi na ji Ado ya yi wani irin ajiyar zuciya
mai sanyi ban sake ganin yanda aka yi ba sai
ganina nayi a gefen shi a kwance ya zagaye ni da
hannayen shi duka biyu tare da yi min tambayar.
"Kin san wani abu ne Humaira?" Bai jira na ba
shi amsar na sani ko ban sani ba, sai ya soma
rattabo min bayaninshi, ke din mai alheri ce,
alherinki kuma yawa ne da shi saboda kina da kirki
ga ki da abin arziki iri-irni, in ki ka ga dama sai ki sa
mutum ya rinka ganin tanfar babu ma wanda ya kai
ki abin arziki, balle ya iya fin ki.
Ban kula zancen na Ado ba, iya ka dai nasan in
dai barin shi ya yi yanda yake so shi ne kirki, ko
alheri to na yi mishi.
Muna cikin irin wannan zaman mai dadi ni da
shi wara magana ta taso a cikin gida, Ruwaila ce
take yawan yi min magana akan kankane ni da Ado
yake yi, yana hana ni mu'amalla da kowa cutata

67

yake so yayi dama haka tsofaffin maza suke yi ma
matansu, don su hana su fahimtar komai.
Shi Adamu ai ba yaro bane ga sa'o'inshi ne da
ke garin nan suna shirin yin surukai, ko ma daukan
jika kwanannan, don haka ga adashe nan na kafa ki
zo ki shiga, na ce ai ba zai bar ni ba, ta gallà min
harara "Ke ko iya zama da miji baki yi ba? Ai
kamewa za ki yi daga gare shi ba a sakan mishi jiki
haka sakakaka ba, in ki ka ga ya matsa sai kema ki
bijiro mishi da taki bukatar.
u da muke da shashun kishiyoyi ma muke yin
hakan muci nasara balle ke ke kadai? In ki ka saban
mishi da yanda ku ke din nan ai wahala za ki sha
tunda in ke kin yarda da hakan wata ba za ta yarda
ba, kin kuma san ana yin kaka in ya saida amfanin
gonarshi kishiya zai yiwo miki."
Kirjina ya bada sautin rugugugu! ban sani ba
ko itama ta gane tsananin tsoratar da nayi ne yasa ta
yin murmushi, ta ce "Lah, to wannan ai ba wani
abu ba ne, mu nan ai haka ake yi kaka tana yi in
aka cika runbuna da hatsi, to abinda yai saura sai
akai kasuwa a sayar sai ki ga an kawo miki wacce
zaku ci hatsin tare shi kenan."
Ta sake kallona ta ce min, to balle ko mijinki
da wahalar damunar nan bata hana shi manne miki

68

ba, ai kuwa kin san ya huta da kaka akwai magana,
na kuma ji Yayanshi yana cewa yayi noma ba
kadan ba, in kaga irin aikin da yake yi ma sai ka ga
tanfar da gayya yake yi.
Sammako yake yi ya riga kowa tafiya, sannan
duk a can ake baro shi, na ce mishi babu wata
gayya so yake yi yayi gini ya kuma kara wani
auren, ai kuwa dolen shi yayi aiki tukuru." Na zuba
mata ido kawai ina kallonta don kuwa ban taba jin
maganar da ta dame ni ta daki zuciyata ba irin
cewar wai Ado zai yi min kishiya, to ni kuwa
kenan ribar me naci a biyo shin da nayi?
Ta salke kallona cikin natsuwa ta ce, yarinya
kamar ki ya kyale ki kina yawo cikin wasu
zulunbun dogayen riguna da tun suna baiwa
mutane sha'awaa har sun daina sun maida ke kin
zama tanfar wata tsohuwar Babarbariya."
Kalaman na Ruwailah sun yi matukar yin tasiri
a zuciyata, musamman da ta tabbatar min da cewar
su al'adar mazansu ne ma in sun cika runbu da
hatsi, to abinda ya saura in an kai shi kasuwa aure
ake yi.
Don haka nan na kame sosai daga yawan
sakewa Ado fuska, al'amura suka yi matukar
sauyawa a tsakaninmu, da yazo zai taba ni sai in ce


69

mishi cikina na ciwo, sai yayi maza ya kyale ni.
Rannan dai ta kure, mun kai wajen sati uku a
haka tunda safe Ado yake yi min magana,
rarrashina yake yi a dalilin bai son tilasta ni saboda
abin da ya taba faruwa a tsakaninmu, ganin da nayi
ya matsu kwarai mu fahirnci juna ya sani bijiro
mishi da maganar adashen da ake yi a gidan, wanda
ni kadai ce bana yi.
Cikin natsuwa ya kalle ni ya ce, "To kina da
sana'a ne Humairah? Adashe ai na mutane masu
sana'a ne, ke ba ki da sana'a ni ba wani abu nake yi
ba in ban da maganar gonar nan, gona kuna ci mun
kudi take yi bata fara bani ba, yanzu ne nake
neman aikin koyarwa tunda na gaya miki na mika
takarduna ba kuma zan yi wani aiki de va wiice
koyarwa ba a yanzu, saboda ina son in jarraba yin
noma sosai.
Ni yanzu fatana da addu'a ta bai wuce mukai
lokacin da za a yi girbi asirinmu bai tonu ba. Na
rantse miki Humairah rutin asirin Ubangiji ne
kawai yake tafiyar mana da al'amuran sai ma ganin
kamar zata kure sai kuma in ga wata hanyar tazo ai,
wani lokacin ma ba da gangan nake kwashe miki
kudinki ina bar miki nera hamsin ba, Kurewa take
yi.

70

Kiyi hakuri kin gane? Nasan kina hakuri dani,
amma ki kara maimakon in ji wannan rarrashi da
bayanin da yayi min, na riga naji zuga zugan da aka
yi min cewar su din ma'ana, 'maza' ba ayi musu
sassauci mai yawa sai su raina mutum.
Don haka sai na kara daure fuska na kara 6ata
rai na ce, to sai muyi hakuri duka, na kawar da
fuskata gefe.
Abin da kawai na fada kenan, sai ya fahici abin
da nake nufi, muyi hakuri duka? Na ce, eh, me
kenan hakan yake nufi? Na sake bata rai na ce, ko
ma menene? Ya dago ido ya kalle ni cikin natsuwa
ya ce, waye ya koya miki wannan iskancin ?
Nayi kamar ban ji shi ba, ya ce to ai da sai ki
gaya mata naki mijin ba irin nata ba ne. na ce uhn,
na mike da nufin fita in bar mishi dakin, sai kawai
naji ya kamo hannuna ya murde da karfi, sai da na
kwallara kara mai tsanani, amma bai sake ni ba.
Ai babu in da za ki tafi sai kin gaya min
wacece take koya miki wannan iya shegen?
Ruwailah ko? Sai naci abu kazanta, in bata yi
hankali da ni ba, ha'a me tayi maka zaka zage ta?
Kau na ji, ya wanke ni da wani irin wawan mari,
nayi maza nasa daya hannun na dafe wurin, ai in ba
ki gaya min wacce tasa ki kiyi min wannan

71

wulakancin ba, za kiyi mamakin abin da zai faru
yau."
Na soma mutsu-mutsun kwatar hannuna naga
hakan ba zai yiwu ba wahala kawai nake karawa
kaina bai kuma kula kukan da nake yi ba, balle ya
damu da cewar rana ce mutanen gida zasu iya jin
abin da muke ciki.
Wulakanci irin wanda Ado yayi min rannan bai
kwatantuwa, murde ni yayi ya yi abin da yaga ya yi
mishi daidai sannan yasa kai ya fita ya bar gidan da
azahar tayi ma ya sake dawowa, babu kuma wata
mu'amulla ta rarrashi ko sassauci a tsakani na rasa
in da sa kaina in ji dadi, ga shi kuma bsbu halin in
kai kara in maganar ta fto ban san me Zai faru ba.
Ba kuma zan iya gayawa Inna ba in ce tayi
mishi magana, nasan zai iya gaya mata abin da ya
hada mu, na kuma san zata yi fushi mai yawa don
na saba jin ta tana cewa dabi'ar matsiyatan mata
kenan su ne wadanda ba za su gaya wa mazansu
bukatunsu ba, sai a lokacin da suka ga sun matsu
da su.
Don haka na lallaba na samu Ado ina kuka na
ce mishi kayi hakuri Kawu ka daina irin wannan
mu'amullar dani.
Ya dago ido ya kalle ni ban san yenda aka yi

72

ba, tausayina ya kama shi cikin natsuwa ya ce min
ya wuce amma ki gaya mata tayi hankali da ni ko
wacece? In ita bata sani ba ke kin sani cewar Mama
ita ce mafi darajar mutum yau a wurina tunda bani
da uwa ba ni da uba su Baba Tanimu ne iyayena.
Ita ta rike tayi min gatan da nayi karatu na koyi
al'amura masu yawa na rayuwa, amma sa nayi
jaruntakar rabuwa da ita don in zauna dake ya sake
zuba min ido yana yi min kallo mai tsanani, shi ne
za'a saki kiyi min abinda ki ka san zanyi bakin
ciki?
In ana son cutar da ni sai a hada kai da ke?
Yanzu in an san ina sonki sai ayi amfani dake? Ni
in ina da hali sai kinyi adashe? Me zan yi da kudin?
Hankalina yayi matukar tashi jin kalaman Ado
nayi matukar jin kunya da Nadama na abin da nayi
mishin kuka sosai na soma yi ina bashi hakuri don
kuwa na san ba karamar wauta nayi ba dana ji irin
wannan zugan na kuma yarda nayi amfani da ita.
Na dade sosai ban iya sakin jikina sosai da Ado
ba saboda naji kunyar abinda nayi mishin ba kadan
ba duk dai shi din bai sake yi min wata magana ba
ko kuma nuna min wani abu.
Ana cikcin haka rannan ya dawo da rana, wasu
takardu ya ciro a aljihunshi ya miko min, nasa

73
hannu biyu na karba ina dubawa tun kafin in kai ga
gama karantawa ya ce min naje nan Government
Day Secondary School Dabai nayi magana da
Princepal din ya yarda za ki soa zuwa satin nan.
Kije kiyi karatu ki samu takardar ki yafi min
wunin da za ki rinka yi a gida bana nan ana koya
miki abin da ba zai min daidai ba, da na bari ne sai
badi don in ga na soma yin wani abu, to amma sai
na tuna kuma ai 'Though Times Never Last but
though people do."
A haka na soma zuwa makarantar (S.S. 2) aka
sanya ni, babu kuma abin da Adon bai saya min ba
na karatuna, tun daga uniform, sandal, safa, har
zuwa littattafai na karatu. In nayi shiri Zan ta in
sanya dogon hijabina akan uniform din sai na shiga
cikin makaranta in cire in shiga aji in mun taso ma
in mayar.
Tunda na shiga makaranta na soma koyon
jarumtaka kan al'amura masu yawa nayi matukar
rage baccina, kullum na kan tashi ne da wuri in yi
mana abin karyawa da abincin da zamu dawo muci
da rana, in zuba a cikin food flask kafin in yi
wanke-wanke, in yi wanki in yi shara in yi wanka.
Karfe bakwai nayi kuma zan sanya kayana in
dora hijabina in je in gaida su Baba da su Goggo,

74
da sauran mutanen gida, in fita waje in samu Ado
yana jiran fitowata bayan ya rurrufe mana wurinmu
mu jera mu tafi sai yaga shigata makaranta sai ya
wuce gonarshi.
Yana kuma daidaitan lokacin tashin mu ne ya
taso daga gonarshi ya biyo min ta makaranta mu
dawo gida tare, da daddare in mun gama abinda
muke yi kuma yana duba takarduna yaga aikin da
aka yi mana ya yi min gyara kan abin da ban gane
ba.
Zaman lafiyan da aka lura aka ga ya samu
tsakaninà da mijina ne ya bayyana a cikin gida,
wanda ban samu hakan ba sai da na yarda ni ce a
kasa shi ne sama da ni, sai da na yarda da barin son
raina na koma bin nashi, na koma karbar umarnin
komai daga gare shi, na koma rayuwar yi nayi bari
na bari ko da kuwa ina son barin ko kuma ina kin
yin da aka ce in yin.
Misali, ko a cikin gida ina son shiga cikin mata
'yan uwana in dan yi mu'amalla da su in dan ji dadi
a raina, amma tunda yake min ya hana ni žaman
gindin bishiya don hira, na ce mishi, to na kuma
bari ko baya nan bana zuwa.
Tunda ya hana ni bin dakunan mutane matukar
ba wani dalili mai kwari ne ya kai ni ba, na hakura

75

na daina sai ko dakin Goggo Ayalle.
sKullum ni kadai ce a wurina, in ba shi din yana
gida bane kowane lokaci a cikin hidimarshi nake,
tunda daga wankin yan suturunshi da adana su da
tattalin abin da zai ci hakan kuma bai hana ni ba shi
lokacina a duk lokacin da ya bukaci hakan.
Ana cikin hakanne kawai na soma jin
maganganu suna yawa a cikin gida, wai ni din fin
karfin shi nayi, bai da wani katabus bai iya yin
komai sai abin da nasa shi, ko kuma na hana shi,
wai ai tunda na iya raba shi da Hajiya Majadan duk
alherin da tayi mishi, to babu wani wanda ba zan
iya raba shi da shi ba.
Ina jin maganganun na gane daga inda suka
fara fitowa, cikin zuciyata na ce don ta gane na
daina daukan shawarwarinta ne, gara ita, nata mijin
yana da irin wannan juriyar ni nawa in na ce zan yi
mishi haka ba kwashewa kalau zan yi ba.
Na dai kudiri aniyar zama lafiya da kowa ba na
son fitina, don kuwa nasan babu alheri a cikinta,
tashin hankalin Mama kawai da ta tasa mu a gaba
shi ne yayi dalilin barowarmau gida muka taho nan,
to ta wadannan bataliya fa?
A wannan lokacin aka sake fito min da wata
dabi'a, duk wacce zata yi wanka ko zata yi taya bahaya

76
sai tazo wurina ta ce wai a nan zata yi.
Wuni suke yi suna layin shiga bayan gida,
kuma duk yanda na kai da wanke shi sai sun 6ata
shi yayi ta wari, wani lokaci har cikin daki, don
tuni da nayi hakuri da su akan sabon halin nasa.
To Ado ya ce bai yarda in hana su, in gaya
musu cewar shi din ya hana su shiga wannan bayan
gidan ya ce in gaya musu su rinka wanke hasu,
suna gyarawa don su rinka jin dadin shiga ko ni din
da irin barin wannan din da kazanta da ba su zo sun
shiga ba.
Ni kam ban iya gaya musu ba, ina jin kunya
don mafi yawancinsu sun girme ni nesa ba kusa ba,
shi kuma yana ganin wata tazo ta shiga ni yake
balbalewa da fada, sai da nayi sa'a maganar ta kai
ga Baba Tanimu.
Shi ne yayi kashedi mai kari kar ya sake ganin
wata taje ta zaga a wurina baya son iya shege da
neman magana.
A wannan lokacin har a gabana a kuma kan
idona za a rinka tsaki ana cewa a hau, to namiji
kuma, wacce bata san shi ba ai ita ce bata san sh
ba, mu kan ai sun shamu un warke, muna nan da ke
za ki zo kina zubar mana da hawaye sanda zai yi
miki halin nasu mu ce muma bamu sanki ba

77
amarya muka sdni.
Kusan kullum sai an ce min an ga Ado gidan
Mallam Korau yaje tadi, rannan dai na daure na
samu Adon na tambaye shi cikin natsuwa na ce
mishi ni da gaske ne wai kana neman yar gidan
Mallam Korau?
Bai wani kalle ni sosai ba ya ce min Menene
in ina neman nata? Na ce a'a na dai tabaya ne
kawai don in sani ya ce ba uwardakinki ce ta gaya
miki ba, ai ba zata yi miki karya ba, watakila dai
kina ganin ne tanfar gonar tawa ba, za ta rike min
ku ku biyun ba ko?
Ban sake ce wa Ado komai ba, amma wani irin
al'amari ne naji ya taso min ya tokare ni a kirji,
wani irin nauyi ya saukar min a kirjin, zuciyata tayi
matukar kunzi, karo na farko da naj! in wannan
abin a tare da ni.
Kishi mai tsanani ne ya kama ni, na tabbatar wa
kaina da cewar aiki ne babba a kaina, in har ya
tabbata Ado auren nan zai yi tun daga. wannan
lokacin na soma sa ido akan lokutan fitanshi da
kuma na dawowanshi tare da tunann io a wane
lokacin yake zuwa wurin nata?
Zuciyata ta soma raya min cewar wata kila
daga yin sallar Isha'i ne tunda kullum bai dawowa

78
gida bayan Isha in sai yayi zama na awa daya da
minti goma sha biyar ko kuma da minti talatin.
A farko ya ce min yana zaman yin karatu ne
wurin Limamin Masallacin unguwar, na kuma
yarda. To yanzu kam na gane ba gaskiya ba ne,
loba ni kawai yake yi, tadin shi yake zuwa.
Don haka rannan da zai fita Masallaci don
sallar Isha'i; na ce mishi in an yi sallar Isha'i ka
shigo gida don ban yarda da wannan munafukar
makarantar taka ba, babu kowa a ciki sai kai kadai.
In ban da munafurci wane karatu ne ba za ayi
shi ido na ganin ido ba, kullum sai dare yayi?
Zuba min ido yayi yana kallona, a hankali ya
bude baki ya ce min, makarantar tawa ce kuma
munafuka yau Humaira? Nayi maza na ce mishi,
eh, kana nema ne ka maida ni wata yarinya 'yar
kankanuwa.
Ka shanya ni a gida da sunan kana wurin
Mallam alhalin kai kana can ne wurin tadin ka.
Ya ce, To shi kenan, ke ba yarinya
Rankanuwa ba ce, tunda kin yi kokari kin gano ni,
to amma ai kuma ina jin ban taba yi miki karyar
zan zauna da ke ke kadai ba, balle ki ce na 6oye
miki.
A kullum kuma ina kokarin gaya miki cewar ni

79

din namiji ne, shi kuma namiji ai kin san imijin
mata hudu ne.
Kalaman nashi suka kara fusata ni, na soma
sake mishi maganganu masu zati, musamman ma
da na tuna eh, gaskiya ne shi din kullum a cikin
alkawarin zai nuna min shi namiji ne, wato dama
abin da yake nufi kenan?
Ba. mu gama fita daga cikin wannan maganar
ba tunda bai yarda zai daina zaman waje bayan
Sallar Isha'i ba, sai kawai na dauki wayar Ado ina
bincike a cikinta.
Text din yanata na soma gani, yayi maza ya
fige wayar daga hannuna, nan take kuma ya kama
yi min fada ""Kina fa nemana da fitina, kina nema
sai kin takura min, yaya ne haka?
Ya ya za ki tsananta min bincike bayan kin san
an hana? Na soma yi mishi kuka saboda a wannan
lokacin na riga na gane gaskiya ne yana neman
aure?
Kenan gaskiya ne duk wahalar gonar nan da
yayi da juriya da taimakon da nayi tayi mishi kudin
a dawainiyar aurenshi zasu tafi?
Hannu biyu na dora a kaina nayi kuka har na
gaji bai yarda ya sake shigowa dakin ba.
Washegari tun safe na tatt a na bar mishi

80


wurin, na koma dakin Gogori Ayalle nayi
kwanciyata, zuwanshi uku in dawo wurinmu zai
zauna muyi magana ta gaskiya, ni da shi ban yarda
ba.
Har kusan yamma ban koma ba, anyi sallar
La'asar ya shigo ya zo ya same ni, "Zo muje kiyi
mana girkin abinda zanmu ci mana Humaira, na ce
mishi kaje ka kawo yar gidan Mallam Korau ta
girka maka.
Ya zuba min ido yana kallona cikin natsuwa,
kiyi hakuri mana Humairah na ba ki hakuri na
kara ina ce ni duk girman laifin da ki ka yi min
hakuri daya ki ke bani in ce na hakura?
Na daga ido na kalle shi, kayi min wulakanci
akan wata 'yar iska? Yayi murmushi, "To ai na ce
kiyi hakuri." Ban tanka mishi ba sai ya juya ya fita,
Bai wani dade ba ya sake juyowa zai dawo, sai
kawai naji Ruwaila tana ce mishi, ai kai kuma yau
taka ta sae ka tunda ka yarda ka bata mata rai, baka
da šauran zama lafiya tsugune ta kare maka tunda
ka bari aka yi fushi da kai.
A zuciyata na ce, kai wasu da rashin zuciya
suke, tanfar dai bata gane irin sharewar da Ado
yayi mata ba kusan kowane lokacin a cikin
nemanshi da magana take.

81
Sai kawai naji ya ce mata, eh ai ta isa ne kin
san ni din a hannunta nake, wata matar don ta yi wa
miji fushi ai shirme tayi, tunwa wanda tayi domin
shin ba zai kula ba, balle ya bi baya.
Abin da kawai ya fada kenan, tayi matukar
fusata da maganar tashi ta shiga sakin maganganu,
ai kai ma ba haka kawai ka ke wannan zaryar ba.
Ka ke ganin a kanta zaka iya batawa da kowa,
ai rashin imani suke gwadawa tunda abin da ba a
sha suke wankewa suna ba ku.
Maimakon yayi shiru tunda ya ji inda ta maida
zancen nata, sai naji ya ce, ni na yafe mata, ba
kuma rashin Imani aka yi min ba, da bakina sai in
yi yanda ake so tunda ai nawa ne.
A mafi yawancin lokaci, nakan hakura da
abubuwa masu yawa sosai inyi ta hakuri dasu
saboda sanin da nayi cewar gaba daya matan gidan
nan idonsu a bude yake akan al'amarin zamanmu
ni da mijina.
Tunda Ado da Ruwaila suka yi wadannan
maganganun gashi dai a zahiri wàsa suka yi irin na
matar wa da kuma kanin miji, amma can cikin
al amarin nasu sun kulle wani abu Ruwaila dai 1a
nanata maganar yafi a kirga.
Ana cikin haka, raninan na amsa kiran da

82

Goggo Ayalle tayi min da sassafe, Ado bai fita ba
ya jira in je in dawo don ya ji kiran akan menene?
Me ta ce miki? Yayi min tambayar tare da bina
da kallo zuwa in da na zauna.
A hankali cikin natsuwa don kar ya dauki
maganar da tsanani nace mishi kan maganar girkin
ne.
Wani lalataccen ashar ya wulwulo ya antakawva
Ruwailah, zan sa kafar wando daya da matar nan,
wai ita tana son takurá min ne ko?
Nayi maza na fara bashi hakuri, ba fa ita ba ce.
Da sauri ya ce ke matsa can, ke me ki ka sani? Tlo
ka gani ma dai kawai ni kam kayi hakuri na
gayawa Goggo zan karbi girkin.
Da sauri ya tanbaye ni mene? Za ki karbi girki
ki ka ce musu? To kje ki karba ta kuma kisan
yanda zaki yi dasu ni babu ruwana.
Tunda na gane kin fi jin tsoronsu da ni, kin
kuma fi jin maganarsu da tawa.
Kuka na soma yi mishi sosai da sosai, to ya ya
zan yi? Iyayenmu ne in naji maganarsu ko naji
tsoronsu nayi hakan ne saboda girma da darajarka a
wurina ba zan 1ya jayaiya da su.
Goggo ta ce, "Ci gaba da kin shiga girkin nawa
zai zamo sanadin da kowa zai 1ya warewa ya ce

83

baya ciki, in nayi haka kuma ban kyauta musu ba,
don wannan girkin nasu yana cikin alamomin hadin
kan gidansu.
Gaba daya suna ci daga tukunya guda, to sai
kuma in ce mata ba zan yi ba?
Shiru Ado yayi cikin nazari da tunani kafin
jimawa can ya dago ido ya kalle ni ba za ki iya
aikin ba Humaira ba, kuma zasu taya ki ba don
wannan haduwar da ki ke ganin suna yi kowadanne
suna taya 'yan group din su ne.
Ke kuma ba kya cikin na kowa, sannan cefanen
gidan nan ba karamin abu ba ne, ni kuma a halin
yanzu ba zan iya ba saboda a halin da nake ciki
kina gani sarai kullum kara maneji nake yi.
Ban yi miki bayani ba ne, don,ba ki yi magana
ba, ba ki kuma nuna min damuwar ki ba duk wani
abin da nake kashewa yanzu ba nawa ba ne,
rancensu nayi.
Hannu biyu na dora a kaina na ce rance? Bai
kula ni ba sai yaci gaba, to zan rinka cin bashi ne
ina yin cefanen da bai zaa min wajibi ba?
In suka yi hakuri ma ai nima ba zan bar abin
haka kawai ba, tunda duk masu cin abincin nawa ne
ba sai an ce min in yi ba.
Ni kam kuka na rinka yi saboda na tsani bashi,

84

gai nake tankar shi ne karshen fitina tunda naji
Malla mai babban Allo yana yawan neman yin
magans kan Hadisan da suka yi mini da gaggauta
biyanshi in har mutu ya cilka ana bin shi, kai ni kam
ban son bashi.
Kukan da nake tayi yasa Ado tsayawa yi min
bayani Ke bashin fa ba wanda za'a matsa min ba
ne wurin Haruna naje na karba wannan abokin
nawa da nace miki tare muka yi Secondary School.
Yana gamawa shi ayayenshi suka yi mishi aure,
har na ce miki yanzu matanshi uku da 'ya'ya birjik
yana kuma ta hidimarshi.
Duk da Ado yasha bani labarin abokinshi
Haruna na rowan bargo ban ji dadin bashin da yace
min yaje ya karba a wurinshi ba da nayi tunani
sosai ma sai na gane har 'yan atamfofin Nicharm
din da ya sayo min guda biyu yazo min dasu a
dinke, wai in dan sabunta a kudin da ya rantan ya
sayo min su.
Ke ba fa ni kadai ne nake cin bashi ba utane da
yawa ana bin su bashin da bai dadi shi ne wanda ka
karba bayan kasan baka da hanyar biya, ni kuwa
ina da shi.
Damuwar da ya gani a tare da ni ce tasa shi yi
min wannan bayanin, tabbacin da Ado ya bani na

85


bashi da halin da zai yi cefanen gidan nan in girkin
yazo kaina yayi matukar tayar min da hankali.
Duk da ni din ba mai yawan yin addu'a ba ce,
sai na dukufa nayi ta karanta wata addu'a da mai
babban allo ya bani ita, ya ce min addu'ar Nana
Aisha' ce (R.A) a kowanne lokaci.
Wani lokaci ma in na zauna ina yi na rinka
kenan sai Ado ya gaji da ganina a zaune ya sure
ya dora a katifa yana daiyar cewar da nayi mishi
mai babban allo ya ce min mai yawan karanta
addu'ar baya talauci.
Shi kuwa Ado sai ya ce nin, in ya kama sana'a
ko? Ko kuwa haka kavwai za su Zubo mishi? Ban
kula shi ba, iyaka dai ban daina ba.
Rannan mun tafi Makaranta da safe shi kuma
ya wuce gonarshi kan hanyar tatiyar tamu dai ya
bani tabbbacin a satin nan zai fara dibar masararshi
ya sayar ko da bata gama karasawa ba, tunda ba zai
sake zuwa wurin wani neman wani rancen ba.
Na ce mishi, to in dai ba ya zama dole ba kar
ya yi hakan, ya kara hakuri kawai
Na shiga aji ya wuce ya tati, ina aji ina tunanin
Ado, irin wahalar da ya yi wa gonarshi ya sonmna
diban masararshi a yanzu ba karamin asara ba ne
tunda ba duka ne tayi ba wacce tayin ma bata yi

86

wani kwari ba.
Ana tashinmu na fito ban ganshi a inda yake
jirana ba, na dan tsaya kadan ko zai karaso ban gan
shi ba naga za'a watse a bar ni ni kadai nia na biyo
hanya na dawo.
Ina bullowa lungun gidan mu naga wata
lafiyayyar mota a tsaye a kusa da Masallaci mai
lambar Abuja, ban sake kallonta ba, na wuco na
nufi cikin zauren gidanmu muka yi kaci6is da shi
Na daga ido na kalle shi har ya dawo yayi
wanka yasa T-shirt da wandon shi masu kyau
wadanda ma ba kasafai yake sanya su bayana kuma
kamshin turarenshi.
Ban san dalili ba sai naji haushinshi ya kama ni
nan take na soma yi mishi kuka, shi ne baka biyo
min ba ka dawo gida?
Ina kukan ina tambayarshi, to kiyi hakuri mana
Humaira, ki tsaya mana kiji abinda yasa nayi hakan
in ban da uzuri ba ki gamsu ba sai kiyi hakan ki.
Daga cikin dakin zauren nan na jiwo wata
murya tana tambayar Ado to kai tsoron kukan nata
ka ke yi ne?
Da gudu na fada dakin jikin mai babban allo na
kwanta shi da Baba Yahaya ne a ciki.
Mai babban allo ya ture ni yana fadin "Ke

87
matsa can ja'ira, shagwababbiyar wofi, kar ya baro
ki a makaranta ya dawo shi kadai akan me?
Duk tsiyarki da wayonki mata hudiu zai yi ba
da ke kadai zai zauna ba, nayi murmusha na cee
oho, ni dai nayi gaba, Baba Yahya ya taya ni
murmushin tare da fadin gaskiyarki Aishatu.
Na gyara zama na gaida Baba Yahya cikin
ladabi da girmamawa, yana kallona sai murmushi
yake yi alamar dadi ya kama shi.
"Karatu ki ke yi?" Na ce mishi "Eh Baba." Ya
sake wani murmushin ya kalli Ado Ubengiji ya yi
muku albarka ya rufa muku asiri ko in e ya kara
don ya riga ya rufa sai neman kari. Ado ya ce amnin
Baba.
Na kalli mai babban allo ina murrmushi "Ina su
Hajiyoyinki?" Ya taya ni murmushin tare da fadin
kalau din su, ba su ma san zamu zo ba."
Na sake kallon Baba Yahya na ce "Baba ba ku
gaya wa kowa ba ne? Baba Yahya ya ce, ai babu
wanda ya sani jiya da daddare ma da Yayanku yazo
nan gidan shi da Atika nayi kamar in gaya musu sai
kawai na fasa.
Nayi murmushi na ce dukansu lafiyarsu kalau
Baba? Ya ce kalau dinsu Aliya dai zata tai aikin
Hajji ita kuma Atika cikin dake gare ta yasa ba a yi

88

maganar tafiyar tata ba. Dadi ya kama ni jin alherin
da 'yan uwana suke ciki.
Na sake kallon Baba Yahya cikin natsuwa na
ce mishi oh Baba, ashe zaku zo dubani da sauri ya
ce zamu zo mana Humairah, zamu zo mana mu gan
ki.
Na kuma ji dadin zuwan da nayin ba kadan ba
nazo na same ki kina karatu, mijinki ya maida ke
makaranta don kiyi ilimi shi kuma naje gonarshi na
gani wannan noma da wannan yaro yayi ya wuce
abin mamaki sai abin tsoro.
Zuciya dai ita ce mutum, shi yasa Manzon
Rahma (S.A.W) ya ce, in ta gyaru dukkan jiki ya
gyaru, in kuma ta Baci to dukkan jikin ne ya baci.
Na dan yi murmushi saboda jin dadin
gamsuwwar da ya ce sunyi na ganinmu cikin natsuwa
na ce mishi Baba har kun je gonar ne?.
Mai babban allo ya ce ai mu ta can muka fara
don da muka yi tambaya gonar tashi aka kaimu, ai
mijinki ya zama sarkin noma.
Na sake wani murmushin daidai Ado ya sake
shigowa da wani kwanon a hannunshi.
Baba Yahya ya kalle shi cikin natsuwa daidai
yana ajiye kwanon ya ce mishi kai mu fa mun riga
mun koshi, wannan gaudan da ka kawo mana ba

89
cin wasa muka yi mishi ba.
Ai rabon ma da in ci gauda mai dadin na yau
har na manta matanmu na can ba su iya irin wannan
girke-girken ba.
Ina jin sun tsunduma hira da Ado akan maganar
gonar tashi nayi maza na nemi izininsu na shiga
gida naje na tube uniform dina na daura sabuwar
atamfata.
Na gyara nayi tsaf, na yafa sabon gyalena na
dauko abincin da na tanadan mana muci, in mun
dawo. Na hada da abin shan da nayi na ajiye cikin
randar kasa na dora a tire na hada dasu plate
cokali da kofuna, na dawo nayi sallaa a bakin kofar
suka amsa.
Na shiga na tsuguna na ajiye tiren mai babban
allo yana kallona yana cewa, amma ai kina jin
Babanki yana cewa sarkin noma mun koshi ko?
Ban asa mishi ba, na kalli Baba Yahya cikin
yanayin da zai tausaya min, na ce mishi Baba
wannan abincina ne da nayi da hannuna, kuci ko ba
yawa.
Nan da nan ya ce, zuba mana muci Aisha, nayi
maza na jawo plate-plate zan fara zubawa, mai
babban allo yana fadin "Ka ji wai tana jaddada da
hannunta tayi kamar hannun nata ya wani iya ko

90
kuma dabanne.
Ado yana murmushi yana fadin, kai dai bari ka ji
kawai Mallam.
Ina zuba musu abincin, Baba Yahya yana
kallona. Burabuskon gero ne da miyar taushen da taji
busasshen kifi da tantakwashi, sai kamshi suke yi
daga shi har miyar.
Na zuba musu a plate na zuba musu miyar sosai
na mika musu, Baba Yahya ya kai lomar farko ya
tsaya ya sosa kunnenshi da dan makullin motarshi
kafin yaci gaba da kai loma bakinahi.
Jimawa can, sai naji yana tambayata Ke da ki ke
sammakon zuwa makaranta Aishatu, da wanne lookaci
ki ke wannan girkin?"
Kan in yi magana Ado ya soma yi mishi bayani
har yana ce mishi ban cika gane ina wahala mai yawa
ba Baba, saboda Humairah wata irin yarinya ce mai
hakuri da juriya.
Duk abin da zata ji ta taimaki abokin zamanta shi
take yi, babu yanda za'ayi in dawo gida bata gamsar
de i ba, tana kuma tsusayin wahalata.
Matsalarta daya ce, Baba kullum a kanta muke
fada da ita, Baba Yahya yayi murmushi saboda ganin
rin kallon da Adon yayi min yasan zolayata yake so
yayi.
Ya ce, kishi ne da ita Baba kishin ma na rashi

91
hankali, in ba haka ba.... Mai babban Allo ya karbe
maganar, don haka Adon yayi shiru shia yana
sauraron shi.
Yayin da Baba Yahya yake ta faman murmushi,
ni kam tsuke fuska nayi na sunkuyar da kaina kasa, ai
duk tsiyarta sai kayi hudun nan don kayi biyu ma'ai
ba wani kokari kayi ba.
Kana girbe amfanin nan naka, ka samu wata
santaleliyar fara ka hada, kaga sai ya zama kana da
baka ga kuma fara ka kawo.
Baba Yahya yayi dariya ya ce rabu da su kin ji
Humairah ke dai ki kara kokari akan wanda mijinki
yake bada labari kin ji ko? Na ce, to Baba.
Na kwashe kwanuka na fita dasu na dawo don
yin sallama da su, ina durkushe Baba Yahya sai
faman sanya mana albarka yake yi, zan je in baiwa
uwarki labarinlku.
Na sake wani murmushin, kudi ya miko bandir
din Naira hamsin-bamsin guda biyu sababbi, "Rike
wannan ki rinka zuwa makaranta da su."
Nasa hannu biyu na karba nayi mishi godiya,
suka fita suka tafi ina leke ina ganinsu tsaye tare da
su Baba Tanimu da sauran mutanen unguwa.
Na koma na shiga gida ina ta murnar kudin da
Baba Yahya ya bani cikin zuciyata, ina fadin shi
kenan ajiye su zan yi in girkin ya zo kaina Ado ya

92
samu abin da zai yi cefane dashi.
Jimawa can sai ga Ado ya shigo murmushi yake
tayi, na kalle shi cikin natsuwa na ce mishi sun tafi?
Ya sake wani murmushin ya ce sun tafi Humairah, ni
a rayuwata ko me zan cewa Baba Yahya? Oho! Nayi
murmushi na ce mutumin kirki ne amma Baba Yahya
kadai mai babban allo fa?
Yayi murmushi ya ce, dukansu Humairah, amma
Mallam ai kin san ganinki yazo yi, na ce ai haka
kace? To bari sai na gaya mishi.
Yayi dariya ya ce, "Yi hakuri." Na mika mishi
kudin da Baba Yahya ya bani, ina murmushi ""Ga shi
nan ka samu kudin cefane in girkin ya zo kaina.
Wani irin lallausan murmushi ya sake kafin ya
daga gefen katifa ya rinka fiddo min bandir din dari
bibiyu sai da ya ajiye guda biyar,
Zubawa kudin ido sosai nayi ina kallonsu, a ina
ka same su? Ya ce a ina na samne su kuma? Ban da
wurin Baba Yahya. Sannan ko mai babban allo bai ga
lokacin da ya bani ba.
Baba wani irin mutum ne mai iya martaba
mutum ya sake kallona cikin murmushi mashin zan
je in sayo mana don in hutar da ke tafiyar kafan da
kike yi zuwa makaranta kullum da dawowa.
Asabar da Lahadi kuma in dan rinka daukanki
muna fita kina ganin kauyuka da kasuwanni.

93

Na kalle shi cikin natsuwa na ce, ni na yafe kaje
ka biya bashin da ka karba in sun ragu ka rike don
cefanen abincin gida.
In gonarka takai kayi girbi in ka gama biyan
sadakin aurarrakin da zaka yi in wani abu ya ragu ka
sayi mashin din.
Yayi dariya ya ce, wai wa ya ce miki zan yi aure
ne? Na galla mishi harara na ce, uhun ba ina jin mai
babban allo yana ce maka kar ka yarda in tsufar da
kai ni kadai ba? Yayi dariya mai karfi ya ce, kai
Humairah! Ke kam ban san iyakacin kishinki ba.
Don haka yau bari in yi miki wani alheri tukuicin
zuwa mai babban allo gidana, in hutar da ke in
kwantar miki da hankali, don ki sakata ki wala kiyi
abin da ki ke so, aure ko?
Ya zuba min ido yana kallona cikin natsuwa da
walwala kafin ya ce a yanzu a wannan halin da muke
ciki ba zan yi shi ba, ban ce miki kwata-kwata ne ba
zan yi ba, a'a a wannan lokacin ne ba zan yi ba.
Don haka kar wata ta sake ce miki an ganni wani
wuri bani ba ne, in kuma lokaci yayi na in yin to ni
da kaina ne zan gaya miki.
Don ina fatan in yi ne a lokacin da ke da kanki za
ki gamsu da cewar eh, ya dace in yi in ba, wannan
halin na samu ba, ba zan yi miki kishiya ba Humairah
to me zan yi da ita?

94



Duk da cewar da nayi wa Ado kar ya sayi mashin
sai daya saya don irin na matasa, yana kawo mashin
din gida su Baba da su Goggo suka sa albarka ya
shigo ya ce min ki shirya in rana tayi sanyi za ki raka
ni Ruwan bago muje in kaiwa Mallam Haruna
kudinshi.
Daga nan kuma tunda yau ranar Lahadi ne sai mu
tsaya a kasuwar "Sundu' muyi sayayyar abin da ba
mu dashi na kayan abinci, na ce mishi to.
Da yamma na shirya nayi kwalliya da daya
atanfar tawa itama Nicharm ce amma nayi kyau
sosai, na yi wa mutanen gida sallama naje na dale
bayan mashin din Ado, wanda tunda na gan shi nake
ta faman murmushi.
"Ke ba ki san yanda tafiyar kafan nan da ki ke yi
yake ci min rai ba ne." Abin da yake gaya min kenan,
lokacin da na sa hannu biyu na kankame shi kamar
yanda ya yi min umarni.
Muka fara tafiya, sai da muka tsaya a Sundu
muka yi sayaiya muka ajiye a wata runfa muka wuce
zuwa Ruwan Bago.
Gidan Mallam Haruna, ni na shiga wurin
iyalinshi na shiga wurin uwargidan Hannatu, don
Ado ya ce min ita yafi sani, nan sauran matan suka
same ni muka yi hira da su, sai da ya gama ya aika a
kira ni.

95

A hanya muna dawowa Ado yana bani labari, kai
biyan bashi da dadi Humaira, kai da ka biya ka ji
dadi shima wanda ka baiwa ya ji dadi.
Balle shi Mallam Haruna ma bai dauka zan
maida mishi da kudin ba. Nayi maza na ce don me?
Ado ya ce mutanen yanzu fa ba wani damuwa da
biyan bashi suka yi ba.
Na ce, hu'un, ai kuwa dai suna daukarwa kansu
jidali.
"Kinga iyalin Haruna ko? Ga gidanshi ga
ya' yanshi gashi yana noman nan, yana kuma taba
kasuwanci. Komai nashi gwanin sha'awa ko? Na ce
ni ban sani ba, na dai san kawai bai fika komai ba.
In dai ba yawan matan nashi ba ne yake ba ka
sha'awa, to, to shi kenan mu bar maganar, na ce eh
gara mu bari.
Ana cikin haka rannan girki yazo kaina, kafin
zuwan ranar kuwa babu abin da Ado bai tanada ba na
kayan amfani, tunda ga bokitaye, robobi, kwanuka,
kore, ludaya, cokala suna kammale.
Ina tashi da safe na kammala ayyukan wurina,
nayi duk abin da zan yi na jira Ado ya dawo kamar
yanda yayi min umarni, gabana sai faduwa yake yi,
ina dai ta faman addu'a.
Kar fa ki ce za kije kiyi wahala mai yawa ga
buhun shinkafa can na kawo, in kinga ba za su

96
taimake ki ba sai ki juye ta kawai gaba daya, ki juye
mata abin hadinta akai in ta nuna za'a ci. 
Nayi murmushi na ce mishi, to na fita. Ina fike
da tsintsiyar zabori a hannuna don share wurin yin
girkin, da kuzarina na fita sai dai ina dosar wurin na
susuce.
Tun daga nesa dai na hango buhun shinkafar da
Ado ya kawo a kwance a kasa, ga kwandon tumatur,
attaruhu, albasa da tattasai, ga galan din man gyada
da ledar maggi da su kori da sauran kayan hadin da
ya san ina amfani da su.
Ina dosar wurin naji matan gidan suna shewa
suna fadin "Lalle yau za'ayi sha'ani shinkafa? Matar
so zata yi girki, Ruwaila kuwa sai cewa tayi mutanen
birni ne yaushe za su je suna taba dawa? Ai sai mu.
Nayi kamar ban ji su ba, na gaishe su suka amsa
na wuce naje na kawar dá buhun naja shi na jingine
shi, na kama sharan wurin na share shi tas na kwashe
tokar da take murhu.
Naje na debo itace na kawo wurin, ban ankara ba
sai kawai naga gaba daya sun sulale sun watse sun
barni ni kadai a wurin ko wanda zan yi wa tambaya
in wani abu ya daure min kai babu.
Na leka tukwanen da zan yi amfani da su babu
wanda aka wanke gaba daya kayan wanke-wanken
yana tare a bakin rijiya, randunan da ake tara ruwan

97

girkin ma babu komai a ciki.
Don haka na tafi wurin Ruwailah tunda ita ce ta
riga kowa karbana a gidan sannan kusancin da ke
tsakanina da ita ma yafi yawa.
Cikin natsuwa na kalle ta na ce mata babu ruwa a'
randunan kuma ina so ki hada min itacen murhun
don wutar ta kama sosai.
Sai kawai naga ta zuba min ido tana kallona cikin
wani yanayi "Dama kin mike kin yi aikinki tunda
kema ba taimakon wasu kike yi ba.
Al Da zai yiwu kema kice sai an taimake ki ba, in
zaman jikin miji ne babu mijin da baya so á zauna
mishi sai dai in bai samu ba ya hakura.
Don babu wata matar da mijinta ba ya sonta,
tunda duk daya muke amfanin da ki ke yi wa mijinki
shi nake yiwa nawa mijin, shi ko wace mace ma take
yi wa nata kin gane?
Na ce mata eh, na juya na tafi, na nufi bakin
rijiya tana fadin au, tafiya ki ka yi tun ban gama yi
miki bayanin ba? Ban sake sauraronta ba.
Na dauki guga na jefa cikin rijiya da nufin debo
ruwan da zan yi aikin da shi, sai ga Ado ya shigo
wurin, abin da ban ta6a ganin yayi ba tun zuwanmu,
tun da yasan wurin zaman mata ne.
"Ke me ki ke yi a wurin nan? tambayar da ya
soma yi min kenan, ban iya amsawa ba saboda in na

98
ce zan y1 magana zan yi kuka.
Ajiye gugar ki tashi a wurin, na ci gaba da jawo
gugar, tunda na riga na cikota da ruwa ga nauyi.
Ajiyeta kuma yana nufin ta koma cikin rijiyar.
Ganin da yayi ban ajiyeta ba ya sanya shi
Rarasowa wurin yasa hannu ya karbeta daga gare ni,
wannan rijiyar da ba a ganin cikinta ne za ki zo kina
jan ruwa a ciki?"
Ya dangwarar da gugan a kasa ruwan da na jawoo
din ya kife, ya wuce ya fita. Ina tsaye ina tunanin
abinda zan yi sai naji wata a cikin matan da şuke
dakin Ruwailah tana ce mata wai fa matan so zasu yi
girki a gidan nan maza sai zirga-zirga'suke yi.
Ta ce, ai zai ga tsiya ai sai dai ya cire rigarshi
yayi mata girkin, haba ina amfanin namiji ya susuce
ya zama 'MIJIN TACE' kamar Ado ya laface akan
wannan yarinyar ya záma sai yanda tayi dashi, wai
har yana cewa suna aka tara.
To da me tafi wata? Gaba daya suka kwashe da
dariya suna fadin to shi ba tashin ya sani ba.
Taja wani mummunan tsaki da ke kara baiyanar
da tsananin bacin ranta, ai ni da su ne a gidannan
zasu ga tsiya, zan ga yanda za'ayi sujr dadin zaman,
sai dai in zasu tattara su koma in da suka fito, ko da
yake dai can din ma koro su ita Hajjyar tayi.
Tana tayin maganganun bata san Ado ya shigo

99
ba, yaran Almajirai ya kirawo ya kirawo guda biyu
wadanda dama sanannu ne a gidan Hamza da Bala,
ya nuna musu tarin wanke-wanken da.aka tara vace
musu su wanke su kuma debi ruwa su cika randuna
suka ce mishi to.
Daga muryar da yayi ya kira Furera, shi ya
fahimtar da Ruwailah mai rantsuwar Ado zai ga
tsiyar da zata yi mishi tasan yana wurin nan.da nan
tayi tsit.
Furera ta fito tana gyara daurin dan kwalinta
tana murmushi lafiya yau maigidan yake yawo a
wurin da mata suke girki? Ko ba ya koshi ne?"
Bai saki fuska ba balle ya rama mata wasan da
tri nishi, sai ya ce mata taimakona nake so kiyi ki
hadawa Humaira wuta ki kuma tsaya ki kula da
girkin ko ba za ki iya ba?
Da sauri ta ce, to me zai hana? Ya ce to na gode.
Yajuya zai tafi tayi maza ta sake ce mishi in dama ba
kana so ta zauna a wurin don ta ga aikin ba ne ai da
tayi tafiyarta.ma za'ayi.
Ya sake cewa to na gode, ya wuce ya tafi, na
tsaya zan taya Furerah aikin da ta unguma da hannu
bibiyu zata yi, sai kawai ta kalle ni cikin murmushi ta
ce ke tafi ki je wurin mijinki kin ji?
Kiran da Ado ya yi wa Furera ya danka mata
aikina a hannunta ba karamin abu ba ne wurin

100

Ruwailah, don a zahiri ne kawai suke abokan juna na
kut-da-kut, amma a 6oye abokan adawa ne.
Don ita Furerah ma ita ce uwar dakin amaryar
Ruwaila ban da haka kuma ita din bata yi zaton zai
iya yin hakan ba, don ganin ba sasansu daya da
Furare ba.
Sannan ita Ruwailah ban da zumuncin ita mata
wanshi ne na sasa daya akwai kuma zumunci na jini,
don haka ta dauka dole dai ita zai nema.
Ina tare da Ado a daki da daddare nayi mishi
kwalliya da sabuwar rigar baccin da ya zo min da ita
daga Zaria, sai kamshi nake yi, yayin da shi kuma
yake zaune daga shi sai dogon wandonshi na Track
Suit.
Yana tashe da laptob din shi Intenet ya shiga
yana bincike kan noma irin na zamani, ni kuma ina
kwance a gefenshi nayi filo da gefen cinyarshi ina
kallon abin da yake yi.
Yana kuma kara yi min bayani kan abin da na
tambaye shi, sai kawai Furera tayi sallama a bakin
kofa, ya amsa ya ce mata shigo mana. Nayi maza na
tashi na zauna na jawo dankwali ina daure kaina.
Suka gama gaisawa, sauran kayannan ne na
kawo, ga shinkafa mudu zai kai bakwai nayi amfani
da mudu ashirin da biyar ne ga... ya katse ta, je ki da
su Furerah da rana sai ki girkawa yaran wurinki, tayii

101
ta godiya ta tashi ta tafi.
Tana fita ya ture laptop din nashi gefe yasa
hannu biyu ya jawo ni jikinshi, kin san yau kuwa yau
wata uku daidai tun da ki ka yi rashin lafiyar nan."
Dan langabe nuna yana yin zolaya na ce mishi
bana lissafi, ya dan rage fara'ar shi ya ce to ni ina yi
wani lokaci kuma nakan tambayi kaina, to ko dai
nayi kuskuren ne.
Kamar yadda Goggo ta ce, nayin da na bari aka
yi miki wankin cikin? Nayi maza nace mishi baka yi
ba ban yi ba? Na ce mishi eh, baka yi ba, lokaci ne
kawai bai yi ba,
Kankame ni yayi da iyakacin karfinshi yana
tambayata, to yaushe ne lokacin? Kin kuwa san
haihuwar da aka yi wa Malla Haruna ta shekaranjiya,
ita ce ta sha bakwai?
Na ce, uhun! To sai me? ya zuba min ido yana
kallona, ina sonki Humaira, ko ace dandani-haukaci
ki ka yi min ko ace wani abu aka wanke aba ni nasha,
ni na gode da hannuma ma in aka bani zan iya kaiwa
bakina insha kin ji?
Ban tanka mishi ba, kiri-kiri a gidan nan
Ruwailah tayi dalilin da aka radawa Ado sunan
'MIJIN-TACE' wai shi din ta ce, ne wai bai da
katabus sai yanda aka yi dashi.
Ado da nake ganinshi jarumi in na ce jarumi ina

102
nufin akan komai ma shi din jarumin ne. wajen
neman halal din shi wajen tsayuwa kan ra'ayinshi a
gida ne kuwa ko a waje musamman ace ra'ayin nashi
akan gidanshi ne.
Tunda nasan kullum nai ce nake bin umarninshi
nake kuma barin ra'ayina in koma nashi don mu
zauna lafiya amma wai shi ne MIJIN-TACE da
zuciyata tayi kunci na tsunduma cikin tunani mai
tsanani, saboda bakin cikin kira min jarumin mijina
MJIN-TACE.
Da tunani ya tsananta gare ni, sai na tunano
Babana, na tuna marasa mutuncin unguwarmu har
nuna mana gidanmu da dan yatsa suke yi suna fadin
wai gidan mijin tace kenan, nace to ko dai shima ba
mijin tacen ba ne sharri kawai ta kama ni a dalilin
tausayin shi da yafi matukar kamani.
A hankali cikin zuciyata na shiga fita da addu'ar
ina ma dai ya huce ya daina fushi dani, don wata rana
in samu damar zuwa gabanshi don in roke shi gafara
kan laifin da nayi mishi?
Tunda Furera ta karbe ni hidimar girkin abincin
gida sai take ta kokarin sanya ni cikin al'amuranta
misali haihuwa ko baki da suka dangance ta zata
gaya min ta ce in gayawa maigida in ya bar ni sai
muje tare don mu saba da jama'a tunda shi mutum
shi ne babban arziki in bai bari ba babu damuwa in ce

103

mata to.
Rannan kanwarta da suke ciki daya ta haihu tazo
har dakina ta gaya min nace mata wanan kam dani
za'aje tayi murna sosai.
Ado yana dawowa na bashi labari, ya ce to in
lokacin ya matso sai ki tuna min, na ce to. In ka samu
sarari sai ka saya min rigar yanmata in bata don
mace aka haifa.
Ya ce min to, yana fita kuwa sai ga shi yazo min
da riga mai kyau na kai mata tayi ta murna.
Tun ana jibi suna na tuna mishi ya ce to, ina ta
murna nima zan fita unguwa tare da matan gida
abinda ban taba yi ba ana gobe sunan ma na tuna
mishi bai yi magana ba.
Washegarin suna ina gama aikina nayi wanka na
zauna nayi shafa na gyara jikina, yayi tsaf sai kamshi
nake yi na dako sabbin-under wears dina na sanya
tunda su kam ban taba rashinsu ba.
Duk rashin kudin Ado ba taba fashin sayen under
wears rigunan bacci da man shafawa ba, ko turare.
Ina tashe da atanfata dana ciro don daurawa,
cikin zuciyata ina tunanin Ado, tunda ya fita da safe
bai dawo ba, gashi har rana ta fito, mutan gida kuma
duk sunyi shirin tafiya baya nan, zuciyata ta raya min
in har aka ce in fito ba dawo ba, tafiyata zan yi tunda
ya san da maganar sanda na gaya mishin, kuma ba

104
musu yayi ba.
Ina cikin wannan tunanin sa gashi ya shigo rike
da leda mai dauke da robar yourgout da kuma fura a
ciki.
Ungo dama in na kalle shi cikin natsuwa na ce
mishi, ko za kayi hakuri ne kawu duk sun riga sun
gama shiri, ni kadai suke jira ka kuma san matan
gidannan kara ce dasu, in hidimar mutum daya ta
tashi sai kaga duk an dunguma an rufa mishi baya.
Ya ce, eh ai kirki ne da su, na ce eh, sai kawai
naji ya ce min, amma ba da wadannan sabbin under
wears din za ki ba ko? Wadannan ai kin san don
kaina na saye su me yasa za ki bude su bananan'?
Na daga ido na kalle shi ya bata rai sosai ji kuma
irin kamshin da. kike yi a haka ki ke shirin tafiya
gidan sunan? Wannan ma ai rainin hankali ne cikin
natsuwa da sanyin murya na ce kayi hakuri ka barni
in tafi na yau, tunda nasa mata rai, in yaso na gobe ka
hana ni."
Ya ce, a haka a kamshin da kike yi? Ai alhaki ma
sai yayi miki yawa, gara kawai ki sake wankan, na ce
to. Ina cewa to din ya matso jikina, to zaki yi wanka
mara dalili ne. Humaira bayan kin yi shafan nan mai
kyau ai bari ki ga hikimar da za'ayi ai gara kawai a yi
mai dalili sai kiyi kawai gaba daya kan nan ma kowa
ya gama shirinshi maimakon kije kiyi ta jiransu.

105
Babu halin in ce zan yi musu dashi kan bukatar
tashi sai ya ce kan tafiyar zan sabawa umarnin da
yayi min, saboda haka nayi hanzarin sallama mishi
kaina ban tsaya ja mishi rai 'ba, don nima yayi saurin
sallamata.
Sai dai abin takaicin shi ne, ina shiga hannun
Ado na mance da komai, ya sanya ni ciki wani hali
da ya kidimar dani, ya hanani tunani balle jin wani
motsi.
Ban sake tunawa da komai ba balle in tuna a
cikin sauri nake don kar in yarda in biye mishi, sai
bayan da na ganshi kwance a gefena kokarin ne na
tuna abin da ke gabana.
Zunbur nayi na mike cikin sauri na mufi ban daki
nayi wanka da ruwan sanyi aazo ina shiri hankalina a
tashe saboda shirun da gidan yayi min yayi yawa da
sauri.
Na sanya kayana ba tare da na tsaya shafa ba na'
fita naje don in gani ko sun gaman suna jiraa nawwa
babu kowa a gidan gaba daya sasan babu kowa sai
yar gidan Fureran budurwa Hasiya.
Na ce ke Hasiya tafiya suka yi basu gaya min ba?
Ta ce sun gaya miki baki ji ba ne? Na ce sun gaya
min wa ya gaya min? Ta ce ni ta aika sau biyu ina yi
miki magana ba ki ba.
Na dawo daki raina a bace gululun bakin ciki sai

1O6
yawo yake yi tsakanin wuyana da makogorona, na
dawo daki har lokacin Ado yana nan a yanda na bar
shi barci ma yake shirin yi bakin ciki da takaicinshi
suka kama ni har ban san lokacin da na soma kuka
ba.
Cikin sauri ya bude ido yana tambayata menene?
Ban kula shi ba, balle in tsaya yi mishi magana ba ki
da lafiya ne? Ban kula shi ba, menene ya same ki? Na
ki yin magana har ya gaji ya dawo kan hanya sunyi
gajin hakuri ne.
Haka suka tafi suka bar ki? Ban amsa ba yayi
maza ya mike bari in yi wanka in zo in kai ki ke da ki
ke da babur ma menene abin 6acin rai a ciki?
Nayi shiri Ado ma ya shirya muka fita ya burga
mashin na hau bayan shi muka kama hanya a yanda
duk suke fada kauyen Tukunya kusa kwarai take da
Dabai. Muna tafiya naga bamu je da wuri yanda nayi
zato ba, na ce mishi har yanzu ba mu zo Tukunyar
ba?
Yayi maza ya ce min Tukunya dama ki ka ce
zamu? Nayi maza na ce, to da ina ka ji na ce? Ya ce
Randa na ce, a'a ban da Tukunya akwai wani kauyen
ma Randa ne a nan kusa?
Ya ce min eh, na ce to ai Tukunya na ce maka ya
ce, to ai Tukunya na ce maka ya ce to ai babu
damuwa bari mu gaida wadannan sai muje Tukunyar

107

na ce to.
Ya tsaida mashin din shi gaban wani gida mai
tsananin tsabta ga ko'ina an dabe shi an kuma share
shi gwanin sha'awa.
Wani farin Dattijo mai wadatar farin gashi a
fuskarshi yana zaune kan farin buzunshi a gindin
wata katuwar bishiya mai yawan gaske.
Yana rike da carbinshi a hannunshi yana ja, cikin
natsuwa Ado ya kalle ni ya ce min, "Gidan Kawo'
kenan wannan da ki ke hange shi ne Baba Sambo.
Sanda mahaifina yake raye bai da wani Aminin
da ya fi shi, kin kuma san an ce mu sadar da
zumuncin iyayenmu ko bayan ba sa raye ko? Nayi
maza na ce eh, haka ne.
Muka karasa gaban dattijon nan cikin yanayi na
giramawa yana gane Ado ya gyara zamanshi cikin
fara'a da murmushi, ya amsa sallamar da Adon yayi
mishi, ya kuma shiga yi mana sannu da zuwa, Ado
yana amsawa.
Can kusa dashi yaje ya tsuguna yayin da ni kuma
na tsuguna daga baya, amma yana hangena tafin
hannunshi ya dora akan Ado tanfar wani dan yaro a
hakan ya ke yi mnishi magana, da alamar dai akwai
shakuwa da kulawa a tsakaninsu.
Wannan ita ce iyalintaka? Ya dago ido yana
kallona cikin nuna alamar jin dadi, sannu kin ji

108
yarinya, sannu Aishatu, sannu kin ji sannunku
Ubangiji yayi muku albarka, ya kuma jikan Mallamn
Sulaimanu."
Ado yayi maza ya ce, "Amin Baba." Ya ce, "Kar
ayi wasa da yi mishi addu'a, amfanin barin da a
duniya kenan, ka kuma san kai kadai ya bari." Ado
ya ce, haka ne Baba.
Muka dan yi hira, Ado ya ciro kudi ya bashi, ban
san nawa ne ba, yayi tasa mishi albarka har nima
yazo ya burga mashin din shi muka hau muka tafi.
Wata hanya ya biyo da ni da bangane ba, wasu
gine-gine nake gani da ban taba ganinsu ba, nan
kuma ina ne? nayi mishi tambayar cikin natsuwa ya
ce min "Dabai mana Humaira, ban biyo da ke ta inda
ki ka saba bi ba ne."
Tuni na shagala ina kallon gidaje da layuka har
da su kwalta a shimfide cikin unguwanni, ga
rijiyoyin burtsatse a ko ina, na ce kai Kawu, Dabai
din nan ma fa ba wani kauye ba ne, ai ban san haka
take ba sai yau.
Dubi gidaje har da tunkunan ruwansu, ga titina
ga fanfunan burtsatse birjik, ga lantarki har mutane
da yawa sun sanya a gidajensu, mas'alar dai kawai ba
ku da babbar kasuwa.
Wani irin lallausan murmushi Ado ya saki cikin
natsuwa naji ya ce min, sannu. A hankali dai in nayi

109
sa'a Dabai zata yi miki halin nata ta dabaibaye min
ke, ta maida ke 'yar gida har ki mance garinku.
Kin ga shi kenan sai muyi zamanmu mun huta da
kowa sai in kuta jin ana cewa an yi mafarkin anje
gida an ga an canza kofar gidan ko anje gida anga
Sa'adatu balle kuma aje ana mafarkin anje gida Baba
yayi kora da sanda.
Tsuke fuska nayi na ce, ai ni ba zan taba
mancewa da garinmu ba, kuma ma ai ta nan wurin ne
in da ba kauyen ba ne ta can wurinku ku kauye nel?
kan mu karasa gida muka yi fada da Ado, don haka
nan da na ganshi ya kafe mashin din a kofar gida na
ce ba zan sauko daga kai ba sai ya juya ya maida ni
Tukunya kamar yanda yayi alkawarin kai ni.
Ya soma rarrashi yaga alamar ba zan yarda ba,
sai kawai naji ya ce min, kine dai so ne kawai ki nuna
wa mutanen da suke zaune gindin bishiyoyin can
cewar eh da gaske ne kin fi karfina.
Kin ga sai suma su yarda da magánar da matan
cikin gida suke yadawa cewar ni din MIJIN-TACE
ne, ban sani ba ko Ado ya gane irin dukan da wannan
kalmar ke yi wa zuciyata ne in an fade ta yasa ya
gaya min hakan, don a firgice na sauko daga kan
mashin din na shige cikin gida, naje na tsaye bakin
kofa ina jiran yazo ya bude min in shiga.
Sai dai a gidan ban yarda kun zauna  lafiya ba,

110
saboda na riga na gaji da yanda yake tsattsare ni yana
kokarin hana ni mu'amallah da kowa da kowa, har da
mutanen da nake tare dasu, wadanda matan yan
uwanshi ne.
Muna cikin wannan rikicin, Ado ya samu aikin
koyarwa a Makarantar Secondaryiyanmata ta
DANJA', shi kenan sai murnan samun aiki yasa
muka shirya.
A farkon samun aikin murna nayi ba kadan ba,
saboda ni da shi addu'a sosai muka yi akan aikin,
saboda irin bayanin da ya rinka yi min cewar, aikin
koyarwar shi ne aikin da yafi so a wannan lokacin,
saboda irin alherin da ke cikinshi.
Za ka koyar da yara mutanen da suke sune za su
girma, su zama al'uma ta gama shi a wurinshi babu
wani aiki da yafi koyarwa dadi, da kuma
muhimmanci aikin ne mai lokaci ga kuma. lokuta
daban-daban na hutu wanda zaka iya aiwatar da wasu
l'amuran naka da basu shafi Makaranta ba a lokacin.
Koda dai a wannan lokacin da muke ciki, ba
wani muhimmanci hukuma da wasu Jama'ar gari
suke baiwa Malami ba, shi a wurinshi darajar Malami
ba sai wani ya ce gata.ba, tunda Ubangiji da kansa ya
girmama shi.
Irin wadannan kalaman nashi ne suka kara cusa
min son aikin nashi, amma yana farawa ba a dauki

111

wani lokaci mai tsawo ba na gane ba sakandaren
'yanmata ba ne ta kamata a tura min mijin mawa ba.
Don ba a je ko ina ba na soma gani wasikun
yanmata da hotunansu a cikin Jakarshi ga waya akai-
akai, ga text na kalamai masu dadi irin ma wadanda
ban taba jin su ba.
A farkon al'aarin yana rarrashina ya gaya min
kalamai masu dadi da yake rage min 6acin raina,
amma daga baya sai kawai ya daku wai shi ba zai
dauwama kan rarashi da ban baki kan matsala guda
daya ba.
Don haka hanya mafi sauki ta neman zaman
alfiya kawai in daina yi mishi bincike in daina taba
mishi jakarshi ta zuwa aiki da kuna wayarshi in ban
taba su ba ai ba zan ga abinda ke ciki ba.
Kan ka ce meye wannan kuma sai ya fito da wata
ka'ida ta cewar, wai shi din tafiya tana yi mishi
yawa, kullum sai yaje Danja yayi aiki ya dawo
Dabai.
Don haka ba zai juri hakan ba, wahala tana yi
mishi yawa, maimakon ace kullum yana zirga-zirga
kan hanya da safe da yamma zai maida tafiyar tashi
ta zaa ranar Litinin da safe.
Ba zai dawo ranar ba sai ya kwana ya bada
darussanshi na ranar kala ta in an tashi sai ya dawo
ya kwana a gida, sai washegari aba ya koma da

112
safe ya kwana ranar ya wayi gari a can Alhamis in ba
shi da wani darasi na ranar Juma'a to ranar zai dawo.
Ba zai sake komawa ba sai ranar Litinin in kuma
yana da shi Juma'a to sai in yi hakuri sai Juma'ar zai
dawo.
A farkon bayanin nashi banga wani abin damuwa
a ciki ba don yayi min bayani sosai kan wahalar
zirga-zirga a hanya amma yana fara aiwatar da abin a
haka mutanen gida suka gane shi kenan sai aka soma
kace-nace.
Ya samu wata a can kenan ya ajiye, nan da nan
hirar gidan ta koma hirar mazan da ke ajiye mata a
waje, wato matan banza.
Cabdi! Ai gara mana irin namu mazan da ke
shigo mana da abokan zamanmu cikin gida suci daga
abinda muke ci, shi din kuma gashi nan a tsakaninmu
ya dai ishemu muna kuma kallonshi.
Amma matan banza hidimar da ake yi musu ai ba
irin ta nmatar gida ba ce, ga kuma ciwace-ciwacen nan
na zamani."
A wannan lokacin in na ce bana cikin tashin
hankali to nayi wa kaina karya, gashi dai a wannan
lokacin nayi matukar wadatuwa da abubuwan
rayuwa, komai da Ado yasan zan bukata ko zai yi
min amfani kawo min yake yi.
Albashinshi na farko ma da aka fara bashi saboda

113
anyi mishi biyan na wata uku ne gaba daya kamar
yanda all'adar aikin Gwammati take, kananan atamfofi
masu saukin kudi masu kyau turmi goma ya saya
min.
Ya bayar duka aka dinke min, dinki kuma mai
kyau ga takalma da gyalulluka da under wears, a
wannan lokacin kuma tuni ya canza min tsarin
abincina, a kowane lokaci ban rabuwa da madarar
fulani da shi yasan inda yake zuwa ya samo ta.
Bana rabuwa da naman kaji, bana rabuwa da
kayayyakin itace dangin kankana, gwanda, inabi,
lemo, ayaba, in zai kawo kumá masu kyau zai kawo
min. gashi kua ya tsare mnin girkin gidan.
Kullum ya zagayo kaina ko baya nan Furerah
zata yi don zai sa a kawo mata kudin cefanen ya ce
tasa a sayo wanda ta mafi son hakan.
Jikina yayi matukar yin kyau saboda yana samun
nau'o'in abincin da ya dace ya samu, amma na kasa
yin kiba in maida jikina ya zama kamar asalin yanda
nake kafin zuwan mu.
Sai ma kara ramewa nake yi saboda kullum a
cikin fargaba nake. Ni kuma gashi duk da wadatar da
Ado ya samu ban koyi adana ko kwabo a dakina ba,
hamsin-hamsin din da su. Baba suke bani yana ganin
sun taru zai sa hannu ya kwashe in ma bai diba ba in
dai ana zaune kalau ni da kaina ma zan ce mishi ga

114
Su.
Sai a lokacin da raina ya soma baci ne zan rinka
ganin ina ma adana abina nake yi da nayi amfani
dasu na tafi gidanmu.
Rannan abin ya ishe ni, bakin cikin Ado yana
nema ya maidani wata iri Alhamis ya zo bai dawo ba
na zuba ido ban gan shi ba cikin zuciyata na ce to
watakila sai Juma'a kenan.
Yayi sammakon dawowa don wani lokaci yakan
yi hakan sai kawai naga Bala da sassafe ya kawo min
cefane wai a gaya min sai gobe zai dawo ya tsaya
daurin auren Jalo.
A zuciyata na ce tafdijam! Wato ni babu abin da
nasan darajarshi irin ciki, don haka cefane na gashi
nan an kawo min babu fashi shi sai sanda yaga dama
zai taho.
A cikin gida kuwa rannan maganar da su
Ruwailah suka wuni suna yi kenan, amma akan wai
ban da ni ake yin hirar ba tunda ni da 'yan dakinta
ma ba wata doguwar magana ke hada mu ba.
Don ko nayi musu a lalace suke amsa min, ko a
yanzu da rashin Ado ke sani zaman cikin gidan wani
lokaci da sauran mutanen gidan muke hira, amma
yan dakinta ta hana su kula ni.
'Ko da yake dai nima ko da baya nan din na stare
dokarshi ta shiga dakin mutane, bana shiga dakin

115

kowa. Ina jin ta a gindin bishiya tana fadin au, to shi
namiji don ka tsare shi ka hana shi yin aure ai ba
wata birgewa ba ce.
In har baka hana shi ganin na banza ya ce yana
So ba, ta tsirtar da yawu nuna alamar kyaa, ta ce ni a
yanda nake da kyaman nan ai ba zan 1ya zama da
manemin mata ba.
To me zan yi da shi? Ai komai zai bani gara ya
bar shi ya tsare min mutuncin kanshi kawai yafi min,
ni nayi sana'ata in nemi abin da zan rufawa kana asiri
dashi.
Sannan abin tsiyar shi ne, sma kara kullewa a
can tana karakwace maka shi. In a farko kana
ganinshi şau uku a sat sai a koma biyu sai a koma
daya wani satin ma sai ka ji shiru.
Ai gara a hada mu mu hudu a gida kishiya dai
kowacce tazo Ubangiji zai bani hikima da basirar
zama da ita, in ta kunso wani abin tsiyarta ma a wayi
gari ya koma mata kanta ko ya kare tsakaninsu can
musu ita da wanda ya kawo ta, aifa kam- aifa kam
abin da yan amshin nata suke fadi kenan.
Rannan da daddare Inna ce na runtsa ta karya na
yi wa kaina. Washegari tun safe Ado ya dawo ya yi
sa'a kuma a wurina yazo ya same ni ban riga na rufe
na tati wurin hira ba.
Karbar da nayi mishi bata wani ba shi sha'awa

116
ba baki da lafiya ne? na kalle shi da gefen ido na
tambaye shi me ka gani? Yanayin ki ne na ganshi
wani iri.
Na ce ta dauro ne ka ganshi a haka ka kuma san
daurowa take yi a daure AIkali. Ya ce haka ne, to ga
leda nan nazo da shi juye abin da ke ciki don ba zai
juri zafi ba.
Na mike kamar zan juye abin da ke ledar na
wuce na tafi tsakar gida abin ban sake dawowa dakin
ba. A tsakar gidan kuma sai tambayeta ake yi ana
fara'a ashe maigidan ya dawo?
In ce eh sai ace kai madallah, hannunshi da
zuwa. Ina nan wurin a. zaune sai ga Ado ya shigo
suka gaisa da matan duka ya kalle ni cikin natsuwa
ya ce min zo mana Hunmaira, na ce to.
Na tashi na bi bayan shi don komai yaya ba zan
iya wulakanta mmijina a gaban wani ko wasu ba.
Muna shiga ya kalle ni ya daga ido ya kalli
agogo sannan ya sake kallona ya ce min, kin ga
wannan abinda ki ka yi min na farko kin yi min kuma
na karshe kin gane? In dawo daga wani wuri baki
karbe ni ba baki yi mi abida ya dace kiyi min ba.
Ki tafi ki bar ni awa guda minti sittin ina zaman
Jiranki, na yau din ya zama na karshe kar ki sake. Na
ce Inna sake din me zai faru? Ko me zaka yi?
Ya ce to ki sake mana ba ga ki ba gani? Na juya

117

da nufin sake fita, yayi maza ya kamo ni ya murde
min hannu, nayi karfi hali ban yi irin ihun da nakan
yi ba alamar na riga na saba da wannan wahalar.
Kar ki neme ai da fitina Humaira, bana so. Yana
ta nanata kalmar alamar bai son fadan da ya gane ina
so muyi. A zuciyata na ce ya san ba shi da gaskiya.
In wani abu nayi miki a laifi ki gaya min bai
zama min komai ba in ba ki hakuri ke kin san na saba
hakan bani da wannan girman kan me nayi miki?
Kullum naje aiki na dawo sai kin yi min sanadin
bacin rai?
Saboda kawai bana gida kina shiga cikin matan
da suke cusa miki ra'ayin da ba naki ba suna koya
miki abinda bai dace ba, wanda ban taba zaton zaki
yi haka ba, ke da ki ka girma a gida irin naku ki ka yi
karatun boko da na addini har yanzu ma kina yi.
Amma wai wadannan matan ne suke koya miki
abinda za ki yi wa mijinki.
Kalamanshi suka sanya ni bude baki na ce mishi
ni babu wata wacce take koya min wani abu,
halayenka da dabi'unka ne kawai suka gundure ni.
Ya dan saki fuskarshi kadan alamar bacin ran nashi
ya dan ragu.
Yana kallona cikin natsuwa ya ce wadanne a
Ciki? Ko duka? Ban amsa ba, sai ya ce to tunda ma
halayena ne matsalar ai duk ta kwana gidan sauki,

118
tunda ba cusa miki wani ra'ayi a kaina ba
Magana kawai zaki yi ki ce min Ado ko Kawun
da ki ke kirana halinka kaza-kaza da dabi'arka iri
kaza da iri kaza basu min ba, ka canza sai in ce miki
to.
In kuma canzan tunda ke ma sheda ce ni mutum
ne mai saurin canzawa daga wani matsayi in koma
wani ko daga wani hali zuwa wani duk ina iyawa,
don haka mu bar wannan maganar yanZzu anjima sai
muyi ta.
Yanzu zo kiyi min tausa in dan ji dadi in
wastsake gajiyata ta wannan satin kin kuma san
wannan karon kwana hudu nayi bana gida,
maimakon daya ko biyu da nakan yi.
Ko kallonshi ban yi ba kaina a sunkuye na ce
mishi can inda ka baro ba. ayi maka tausar ba ne?
maganar da nayin tayi matukar dukan Ado watakila
bai taba zaton ina yi mishi irin wannan zargin ba, ni
ayi min tausa a inda na baro Humairah me ki ke nufi?
Kina yi min mummurian zato ne? na ce kana yi
wa kanka, dai in ba haka ba me yake zaunar da kai?
Me yake tsareka daga dawowa gidan ka? Rikici sosai
muka yi saboda ranshi ya kai matuka wajen 6aci da
zargin da nayi mishin.
Amma duk da haka yayi kokarin hadiye fushin
shi ya zaunar da ni don yayi min bayani.

119

Tafiya nake yi Litanin in dawo T'alata in koma
Laraba in dawo Alhamis ko Jumaa in kin yi lissafi
da kyau za ki ga sau biyu ne kawai ko uku ba na
kwana a gida a sati.
A haka kuma kullum kina ganina ko kuma kiyi
fashin ganina sau daya to menene? Na kuma gaya
miki a gidan abokin aikina iro nake kwana wannan
satin kuma jalo ya kara aure na tsaya tunda mune
abokan ango.
Na ce gaskiya ban yarda ba sai dai cikin biyu ka
zabi daya ko dai ni in bika mu koma can ko kuma
kullum kaje ka dawo cikin natsuwa ya ce min ba zai
yiwu ba.
Humaira kina karatu kina aji shi da ba za ki bar
karatunki ba, sannan a can din ma ai ba ni da in da
zan ajiye ki sannan ni in yi ta wahala ina ta zirga-
zirga akan hanya ba za ki tausaya min ba, saboda wva
nake aikin nan ne? nayi maza na ce mishi idon ni ne
ka daina.
Gaba daya ban karbi rarrashin da Ado yayi min
ba, ban kuma yarda mun shirya ba, naja na tsaya kan
cewar sai lalle wannan karon nima ya bar ra'ayinshi
ya dawo nawa, tunda ni nayi mishi hakan wane dubu
wane dari bafulatani ya ce wai cabiyar din cegiya?
A haka yayi kwana biyunshi ya koma ban yarda
ya taba ni ba.

120
Ranar da ya tafi Litinin na zuba idon ganin
dawowarshi da yamma don in ga ya bar nashi ra'ayin
ya bi nawa, ko bai bi ba? Bai dawo ba talatan ma da
ya saba dawowa da yamman bai dawo ba, bai kuma
aiko da cefanen da ya saba kawowa a ranar ba.
Kamar yanda ya saba yi in zai yi fashin zuwa sai
ya tashi wani ya ba shi duk abinda ya saba zuwa min
dashi ya kawo mnin, ya kuma yi min bayani. To
wannan karon shiru ban ga Ado ba.
Sai ranar Alhamis da yamma, don haka ni kuma
ina zaune a dakin ina jin shigowarshi, amma ban
daga ido na. kalle shi ba, balle in yi mishi wata
magana. Tun bayan sallamarshi da na amsa wacce
itama don nasan amsatan wajibi ne yasa' nayi hakan.
Ban sake daga ido na kalle shi ba, balle in ce
mishi kaci kanka, kusan minti goma yana zaune bai
ce min ba ban ce mishi ba, sai naga ya mike ya fita
kamar zai je ya dawo ne.
Nima na mike nayi abubuwan da zan yi, ban
shirya ba shi abincina ba don haka ban ma shiga
kicin don yin girki ba.
Shiru ban sake ganin Ado ba har wajen karfe
takwas na dare, sai kawai ga Bala da manya-manyan
ledoji guda uku rike a hannayenshi, wai gashi ki duba
abinda babu ki fada aje a kar6o.
Na leka cikin ledojin, daya kayan shafe-shafena

121
ne sai su Sheltoze da Room freshner da su izal da
Detol, kayayyakin amfani dai da suka dangane
wannan, daya ledar ta kayan Tea ne madara Nido
babban gongoni da Bounvita shima babba sai kwalin-
sugar guda biyu.
Dayar kuwa nama ne da kifi, na kalle shi cikin
natsuwa na ce mishi shi fa? Wai don in san in da ya
tsaya yaje na raka shi yaje ya duba aikin lambunshi
daga can sai ya ce in raka shi tasha ya shiga mota ya
tafi Danja.
Kan uba, abin da nasan na fadi kenan, kafin nayi
maza na rufe bakina, saboda tsayuwar Bala a dakin.
Za'a karbo miki wani abu ne? na ce mishi a'a, jeka
kawai.
Yana fita na ce me zan yi in ba kuka ba? Kwana
nayi idona biyu ban runtsa ba, nayi kuka har na gaji,
nayi bakin ciki irin wanda ba zai kwatantu ba, wunin
rannan ban fita ko 'ina ba, ina kwance a dakina ko su
Goggo ban je na gaishe su ba sai da suka ga shiru ne
suka biyo suka gaishe ni a cewar bani da lafiya.
Sauran matan gidan ma suka yi ta zuwa, amma
don fitina wai sai da Ruwaila ta gane lafiyata kalau,
ina jin ta tana gayawa wata da suka zo duba ni tare
cewar, kalau dinta, bakin ciki ne kawai ya ishe ta.
 To miji yayi mata shigo-shigo babu zurfi ya
dodana mata romo a baki ta dauka a haka za su

122
dauwama yanzu kuma bata yi aune ba sai taga ba shi
da lokacinta.
Jiya fa yana shigowa ko gaida su Baba bai tsaya
yayi ba ya juya ya tafi abinshi, yana Can wurin
wancan din, ni naji kamar ana cewa ma wai ciki ne
da ita sai ta haife za'a daura auren.
Ni kam a wannan lokacin na sakankance na
yarda na kuma mika wuya cewar bakin cikin Ado ne
zai kashe ni.
A wannan lokacin Goggo Ayalle da Babba
Tanimu sun yi matukar kula da ni, don su a nasu
ganin rashin lafiya nake yi, don ita na baiwa ma
cefanen da Adon ya aiko dashi.
Hajiya kuma tazo tayi min shara da duk wani
abinda ya kama na tsabtace min wurina, bana cin
komai sai in Goggo ta matsa min ne nake yarda in
sha ruwan tea ko farau-farau din da kullum Baba
Tanimu yake aiko min dashi.
Na rarne nayi matukar fita hayyacina, in ban da
kukan bakin ciki babu abin da nake yi, kewar iyayena
da 'yan uwana da dangina, musamman Babana tayi
matukar mamayar zuciyata.
Babu abin da nake nadamar shi irin sanya
Babana bacin ran da nayi akan Ado, gashi tun abin
bai je ko'ina ba ko shekara cif ba a cika ba har
alhakin shi ya kama ni, na soma ganin sakamalkon

123

abin da nayi 'kwai da dutse.
Kullum bayanin da mai babban allo yake yi min
kenan ya ce min basa karo, ya kan yi min irin wannan
bayanin ne kuwa a duk lokacin da na soma gaya
mishi abinda Baban nawa yake yi mana mu da
Innarmu.
Ashe ma Baban nawa mutumin kirki ne mai
kuma adalci ban taba sanin hakan ba kuma sąi a
yanzu, a wannan lokacin da nake dandanar bakin
cikin Ado.
Ran Litinin da sassafe ya zo gida babu wanda
yayi zaton ganinshi a lokacin tunda ranar nema ranar
da ya kamata ace ya tafi. Ni kadai ce a dakin ssai ko
Hasiyan da ke kai-kawon gyara min wuri.
Ina kwance a kan katifar ya wurgar da abin da ke
hannunshi yazo ya daga ni ya zaunar da ni na ki
zaman na koma na kwanta, kina hauka ne
Humairah? Kina hauka ne da ki ka maida kanki
haka?
Yanzu in ban da nayi wa Bala waya ya ce min
ba ki da lafiya sai kiyi ta zama a haka? Za ki kashe
kanki ne? ban tanka mishi ba, tun zuwanshi da safe
har Azahar ban bude baki nayi mishi magana ba.
Na riga na kudurawa zuciyata in dai zuwan da
ya yi ban yi mishi magana ba ne yasa shi yi min
hukuncin da yayi min, to na daina yi mishi magana

124
VAvi min abin da yafi wannan tsanani.
Har aka yi Sallar La'asar bai ji na bude bakina
na ce wa weai wani abuba, balle yasa ran zan yi
mishi na kuma ki yarda da cewar da yayi in tashi
muje asibiti,
Ina kallonshi ya jawo wayarshi, kalaman shi
suka fahintar da ni da Innata yake yin maganar
gaskiyar abinda ya faru tsakanina dashi, ya gaya
mata abin da nayi mishi da wanda shima yayi bai
rage komai ba.
Haka nan bai kuma fara ba, da kuma halin da
ake ciki a yanzu duik sai de ya gaya ata.
Ban ji ita abin da take gaya mishi ba amma na
ji shi yana amsa mata da to Inna sai kuma neji shi
ya ce mata to gata, nayi kamar in ki kar6ar wayar
sai kuma naga to in ranta ya baci fa?
Alhalin bacin ran Babana shi kadai shi ne ya yi
min wannan sanadin, to in ya hada har da nata fa?
Ya ya zan yi? Nasa hannu na karbi wayar ina jin ta
soma yi min magana naji muryarta.
Sai kawai na soma kuka, kuka kuma mai
tsanani ina jin itama ta gane ina cikin bacin rai mai
sanani ne yasa ta talkaita maganar tata da cewar
tunde dai ya zabe ni ya kawo maganar gabana ina
ganin ya kamata ta kare don girmarma ni yayi.

125
Ga manya nan a gidan naku bai kai maganar
gabansu ba saboda yana ganin in na gaya miki zaki
ii, in kuma kin ga ba za kiyi min wannan alfarmar
ba duk matar da ki ka gani a dakinta tana zaune, to
hakuri talke yi.
Ba kuma zai yiwu ace kina zaune da miji amma
ba za ki girmama shi ba, in yaja sai kema ki ja
saboda lina ganin kin isa. Wannan ba tsarin aure ba
ne na Shari' a ya zama auren 'yan iska.
In kuma kin ga irin shi ki ka fi sha'awa sai kiyi,
sannan zan yi miki kashedin ki daina fada da shi a
gaban yan uwanshi. Ki rike sirrin da ke tsakaninki
da mijinki, ki gamsu da alherinshi tun ba ki kure
hakurinshi ba.
Inda za ki daina jin jita-jita kuma kina amfani
da zato to da zai fiye miki amfani, in kin yarda da
abinda na gaya miki ki bashi hakuri, na ce mata to.
Tana kashe wayar na sunkuyar da kaina kasa
na ce mishi, kayi hakuri, bai taba tsammanin abin
da zan gaya mishi kenan ba, wata Kila jira yake yi
mu gama maganar shi ya bani hakurin.
Dadi ne yayi matukar kama shi yesan in na ce
ta sani ba shi hakurin, dawowa kan katifar ds nake
kwancem yayi ya dago ni ya kwantar a jikinshi inna
tana sona Humaira, in ma dai ke ce ki ka fahimce ni

126

irin fahimtar da tayi min?
Sau dava nake fadin gaskiyata ta yarda da ita,
amma ke baki yarda da ni ba, yaya za'ace miki na
ajiye wata mata a wani wuri ki yarda? Sannan in
ban da Inna tayi miki magana ta saki ki bani hakuri
ke kina shirin muyi tashin hankali ne.
Ni kuma ba ki sani ba tausayinki nake ji na
rabo ki da iyayenki da danginki na kawo ki cikin
nawa na ajiye ki ni da ki ke ganina ban cika son
muna samun matsala da ke ba.
Iyaka dai ba zan yarda da wasu halayen da ki
ke fito min da su ba ne don ko da ki ke jin ana ce
min 'MIJIN TACE' in ma dashi ki ke lura to na
rantse miki ni ba shi ba ne.
Sannan masu kawo miki bayanin abinda nake
yin dama ko menene? Da yake zama sanadin fada a
tsakanina da ke in na nemi aure a danginsu fa za su
jagoranci a bani in kuma kina ganin karya ne to.
Na daure fuska na ce to a baka mana sai me?
Rannan haka muka kwana da Ado maganganu
masu kwantar min da hankali yake tayi min na
yanda zamu fahimci juna mu zauna lafiya, ban
tanka mishi ba muka yi kwanciyarmnu yana
kankame dani a jikinshi bai kuma nemi komai ba
daga gare ni.

127
Washegari tun daga fitowarshi Masallaci Sallar
Asuba ya yi shiri ya ce min zai tafi Danja, na ceto
sai ya dawo, nayi mishi addu'ar da ta dace in yi
mishi, ya kama hanya ya tafi.
Wunin rannan ma ban fito ba ina dakina, ina
kwance kan katifata tunanin al'amura kawai nake
yi a zuciyata. Hasiya tazo tayi min duk abinda ya
kamata tayi min ta tafi ta bar ni ni kadai.
Tuni na kudurawa zuciyata bin hanyar da zan
zauna lafiya da mijina, in daina daukan zancen
wani ko bin shawararshi tunda na gane hakan ba
zai amfane ni da komai ba.
Sai dai yayi min sanadin wahala da 6acin rai
mai tsanani, babu kuma wanda zai agaza in da wani
abu sai dai ma in an gane halin da nake ciki ayi ta
zundena ana yi min dariya.
Don haka na yanke wa kaina shawarar ajiye
makaman fada in bi hanyar lallama da rarrashi da
bin umarninshi akan komai in dai baya sabawa
Shari'a ba ne shima kuma nasan da wuya yasa na
saba shari'ar.
Don kuwa mai kokari ne akan kiyaye dokoki
tunda na gane abin da ake yi wa wasu mazan a
kwashe kalau shi kam ba zai lamunta ba dama
kuma Hausawa suna da karin maganar da suke

128
cewa, wai in da wani yayi rawa aka yi mishi kari,
in wani yayi to dukan tsiya yake sha.
Nayi sallar La'asar nasa ruwa nayi wanka irin
wanda na dade ban yi ba, don kuwa rabona da in yi
wanka har na manta, tun da bakin cikin Ado ya
kwantar da ni. Ni da kaina tsamin jikina nake ji.
Na fito nayi alwala don yin sallar magarib da
Isha'i, sannan na zauna nayi shafa mai kyau na
gyara jikina sosai tun daga gashin kaina har farcena
babu abin da ban gyara ba.
Sanyi ya sauka min har cikin zuciyata saboda
ni' imar tsabta da na sau, kai kazanta dai musiba ce,
ni da kaina na gayawa kaina hakan.
Nan da nan na mike na canza zanin gadon da
ke shinfide kan katifar na shimfida, wankakke,
gogagge, na fesa freshner mai sanyin kamshi na
kuma kunna turaren tsinke a bayan gida na jawo
dan kofan tsaki gina na koma dakina na zauna ina
jiran lokacin Sallar magrib tayi.
Cikin zuciyata dai bani da wata matsala illa
jiran in gabatar da sallolina insha tea in kwanta
tunda nasan ni da ganin Ado watakila sai gobe da
yamma ko kuma ma ranar Allhamis.
Na idar da Sallar Isha'i na kulle kofata na dawo
ina hada tean da zan sha kafin in kwanta tunda ban

129
yi girki ba ban kuma aika an karbo min abincin
gida ba sai naji ana taba kofa nayi maza naje na
bude don ganin ko waye?
Sai naga Ado na kauce daga kofar ya shiga
nayi mishi sannu da zuwa ya amsa da har kin rufe
kofar ne? na ce mishi eh, yana cire kayan jikinshi
alamar wanka yake shirin yi yana tabayata me ki kaa
girka ne?
Cikin natsuwa na ce mishi ban yi giki ba
saboda ban san zaka dawo ba, in ba zan dawo ba ba
za ki girka abin da za ki ci ba? Kin ga irin ramar da
ki ka yi kuwa? Ya maida rigarshi ya fita.
Tunda Ado ya dawo ranar Talata da yamma bai
sake tafiya Danja ba yana gida bai kuma fita ko'ina
in ba sallama aka yi dashi ba.
Zuwa nayi na gayawa Princepla da yake akwai
fahinta a tsakanin na ce mishi akwai matsala a
gidana, ya ce to in je ya bani wannan satin sai na
roki wani Malami ya taimaka min da darussan
nawa don kar yara su cutu.
Ya dago idanuwanshi ya kalle ni doon a kwance
yake sanda yake maganar. Sai dai kuma gashi na
dawon tun ba aje ko'ina ba har na gundure ki kin
gaji dani ban tanka mishi ba don nasan me yake
nufi.

130
Tun daga wannan lokacin mu'amallar Inna da
Ado tayi matukar karuwa, na kuwa gane hakan ne
daga yawan kiranta da nake ganin yanayi, ba zai
yiwu sai rikici ya taso min a gida in rinka kiranta
tana kwantar min da fitinar ba.
Abinda ya gaya min kenan rannan da na ji su
suna magana ban kula shi ba, na dai san kawai yana
ganin girmanta da darajarta yana kuma girmamata
da iyakacin gaskiyar shi.
A wannan lokacin ne na gane gaba daya mataan
gidan bakin su daya ne haduwa suke yi suyi
maganganinsu kan abinda ya shafe ni ni da Ado.
Illa iyaka kawai ita Furerah ta ki yarda ta daina
karbar girkina tana yi saboda tana matukar amfana
dashi. A zahiri kuma tana nuna ita babu ruwanta ni
tata ce saboda alherin da nake yawan yi wa
ya'yanta.
Don haka sai na hada su gaba daya nayi musu
jumiah guda daya dukansu ina girmama su bana
kuma jin zafinsu tunda na gane damuwarsu bata
wuce ta kulawar da mijina yake da ni ba.
Ado bai daina zuwa Danja ya kwana ba na
kuma cire raina a kan hakan randa yake gida ma
mafi yawancin lokaci yakan raba dare ne biyu yana
waje bai dawo ba.

131
Ban kuma damu ba duk da 'yan maganganun
da ake yi in an ganni, nasan yana wurin lambunshi
yana lura da yanda ake ban ruwanshi.
Wani lokaci ya dawo ya samu ina zaman
jiranshi, wani lokaci yazo ya samu nayi bacci,
randa yaga zai tashen ya tashe ni in yi mishi abinda
yake so in yi mishi.
Randa yaga zai hakura ya bar ni in yi barcina,
shi yasa ma mafi yawancin lokaci in naji yana tayi
min kashedin kar fa kiyi bacci ki jira ni ce mishi
nake yi gara dai in ka dawo ka tashen, don ba zan
iya wannan dogon hirar ba a wannan duhun ni
kadai.
Yawan itar da nake yi wa Ado akan duhu ya
sanya shi yana fara diban labun nashi ya kashe
kudi mai yawa ya sanya wutar lantarki a gidan
gaba daya.
Ya kuma gyara katangar gidan yayi mata kofa
daya, yayi wa zauren gidan kyakkyawan gyara,
soronshi ya zauna daidai maimakon da da yake
barazanar zubowa, amma bai yi musu gwaninta ba.
Su Ruwaila wai cewa suke yi aikin banza, tun
lantarki yana sabo a Dabai ba a sanya mana shi ba
sai yanzu da ya zama gidan kowa da shi, kuma dubi
hanyoyin nan da muke samu muna shiga makwabta

132
hankali a kwance wai don fitina yasa an toshe.
Yanzu babu halin ka fita sai ka nemi izini, kai
zama da fitinannen mutu dai wuya ne dashi, sai
kayi hakuri.
. Ni kam tunda na gane mijina na kuma gane
halinshi na gane yana sona yana girmama min
mahaifiyata yana tattalin yan kannena sai na.
kudurawa kaina yin hakuri da shi da duk wani abin
da ya shafe shi.
Ban ganin yayi wani abu in ce mishi don me?
balle in je ina tambayarshi dalilin da yasa yayi har
akai ga jallin da zan ce ban yarda ba na daina.
Shi kuma in ya ga nayi mishi ba daidai ba ya
kama zai yi fada tunda shi baya iya ganin an yi bai
tanka ba sai in ba da hakuri ko da kuwa ina sane
nayi don ya ji in da dadi.
Don haka yan uwanshi başa bata min rai
komai suka yi min ban tankawa saboda na san
fitinata da su ba za ta saman mishi farin ciki da
kwanciyar hankali ba ni kuma abinda son ganin ya
samu kenan.
Rannan na dauki wayar Ado na kira Inna don
mu gaisa, tunda zaman jiran fitowarshi daga wanka
nake yi muna cikin hira Innar take bani labarin anyi
ruwan saman farko a Bauchi jiya.

133

Nayi kabbara cikin farin ciki tare da addu'ar
Ubangiji ya sanya damunar ta zamo mai albarka, ta
ce min to amin. Na ce shi kenan Inna za ku dan
samu saukin zafin nan da ake ta fama dashi ko ina.
Don mu ma nan din zafin ne, Inna tayi
murmushi ta ce to mu tun yaushe kuma muka huta
da zafi? Nayi maza na ce, Inna bana ba ayi zafin ba
ne sosai a Bauchi? Ta sake wani murmushin kafin
ta ce min.
"Hala ba ki san mijinki ya aikowa Umar mai
shagon dinkishi kudi ba? Wai azo a sanyawa mai
sunanshi (A.C), ai mu tun nan muka daina jin zafi.
Na ce bai gaya min ba Inna, cikin zuciyata
kuwa tunawa nayi da ranar da naji hirar Ado da
Sa'adatu yana tambayarta mai sunanshi, tana bashi
labarin ai tunda zafin nan yazo baya baccin daree
kwana yake yana kuka wai shi nan ma baya son
zafi.
Ado yana jin anyi ruwan saman farko a Bauchi
ya fitar da hatsinshi da ya noma gaba daya ya kai
kasuwa ya sayar, sai dan kadan ya bari. Dama
tunda' aka yi girbi ya fidda Zakka tun a gona na
baiwa makwabta da 'yan uwa nasu hakkin.
Ya tattara saura ya adana da niyyar sai damuna
ta gabato zai kai hatsinshi kasuwa, don yayi amfani

134

da kudin wajen yin noman wannan damunar.
Ado yana ta shirye-shiryen noma bana na
wannan damunar da muke addu'ar zuwanta lafiya
nima ina nawa shirye-shiryen na rubuta jarrabawata
ta gama Secondary a lokacin nan kuwa ina da ciki
wata hudu.
Sai dai babu wanda ya sani don babu alamar
shi ga ni kuma lafiyata kalau yan matsalolin da
nake dasu ba wasu masu yawa ba ne.
A wannan lokacin babu abin da nake so irin
Ado ya yarda ya barni in je gida in ga iyayena da
yan uwana. Amma sai in yi tayi mishi maganar
yana jna baya ma amsawa sai in ya ji na matsa
mishi da zancen sai ya ce min io wai me za ki jie ki
yiwo ne?
Da Aliya ta dawo daga aikin Hajji sun zo gidan
nan ita da Atika da Sa'a har da Baba karami suka
kawo miki tsarabarki suka yi miki bakunta ta
kwana uku. A wannan dan tsukakken dakin naki
baile ko in ce tsarabarki kike son karbowa.
Inna kuwa kina jin maganarta a waya mai
babban allo in yana son ganinki shi da matanshi
sun san in da kike tunda yazo Hajiya 'yar dubu ma
tazo to wa yai saura? Kullum yayi min irin wannan
maganar bata rai nake yi in daure fuskata in ce

135

mishi su kadai ne yan uwana da dangina?
Babana fa? Sai in hado da Mama don in yi
mishi kara tunda na gane har yanzu yana sonta
yana kuma girmamata, sauran 'yan uwana fa? Sai
ce to ba yanzu ba sai ya duba yaga lokacin da ya
dace.
Rannan muna tare da Ado a dakinmu bayani
yake yi min kan kudin hatsinshi da ya noma bara
wanda sai à wannan lokacin ya sayar da kuma na
lambunshi da ya sayar shima ya adana yana harin
damunar bana da gonakin da yake shirin nomawa.
Bana duk gonakina na gado zan noma
Humairah ki taya ni da addu'a, nayi murmushi nayi
mishi addu'o'in tun a gabanshi wanda kuma dama
ka'ida ne sai dai in ban yi sallah ba.
Haka kawai ma na kan shi da irin koKarin- shi
da wahalarshi in roki Ubangiji ya sanya mishi
albarka mai yawa a ciki.
Muna cikin hirar ya daga ido ya kalle ni, amma
a anya Humairah ba zan kure hakùrinki, in sa ki
gundura da halayena da dabi'una ba kuwa?
Nayi kamar ban ji shi ba, saboda tunda muka yi
fadan da nace halayenshi da dabiu'unshi ne suka 
gunduren ya.maida maganar ta żama ka idar nenman
magana a wurinshi.

136

Ban taba ganin mutum nmai son kai irina ba
Humairah alherin da na samu a noman banan kawai
ya ishe ni in yi miki ginin da za ki zauna a ciki ki
yalwata.
Amma ban yi ba, wai so nake in juya kudin in
sake maida su gona wai da a irin nawa son kan so
nake duk abin da ya fito daga gona in maida shi
gonar a aikin da nake yi in yi tattalin da zan rinka
yi mana hidimominmu.
Ban kula zancen nashi ba, wucewa kawa' nayi
na kwanta a bayanshi.
A warnan noman da Ado ya yi na wannan
damunar ne na gane talaka dai ba karamar wahala
yake sha ba a kasar nan duk abin da zai yi karfin
shi kadai yake yi mishi bai da wani mataimaki
ba dai na Ubangijinshi ba.
An riga an sani sarai babu yanda za'ayi a hada
noman wanda yayi amfani da karfi yayi da na
wanda yayi amfani da hanyoyin noma irin na
zamani wanda bai yiwuwa sai ana da wani abu a
hannu.
Amma an ki a yi wa manomanmu na asali
taimakon da ya dace da su wanda za su sau su
bunkasa aikin nomansu sai kullum ayi ta bayani a
baki a gidajen Radiyo da Jaridu, amma wasu yan

137
tsirarun mutane suke tsare komai su amfana da shi
a bira ne ba tare da ya kai ga manoman na asali ba.
Kullum irin korafi da maganganun da nakeyi
wa Ado kenan a duk lokacin da ya zauna yayi min
bayanin mai dadin ji kan aikin da ake yi mishi a
gonakin nashi in ganshi kuma garau babu wata
alama ta wahalar da zata tayar da hankali a tare da
shi.
Hannu babu bororo balle kanta, bal;e aje ga
jallin yin fason kafa ga ciwon baya da na kugu,
gashi kuma ya tabbatar min da cewar noman nashi
na bana zai nika na bara sau goma ko a fiye da
haka.
Sannan a hakan duk dan wani dama da ya samu
na zama zaka gan shi yana tashe da laptop din shi
bincike yake kara yi kan hanyoyin noma irin na
zamani a kasashe daban-dabarn da suka ci gaba, wai
ya kara koyo da sanin sabbin dabarun noma don ya
kara samun sauki.
A wannan damuwar ta bana sau biyu ina kaiwa
gonakin Ado ziyara sabanin na bara da na ki zuwa
saboda aikin ya wahalar min da mijina da yawa ya
fitar min dashi daga hayyacinshi, don ma shi din
namiji ne.
A duk lokacin da na kaiwa gonakin nan ziyara

138
kuwa tsayawa nake yi in yi ta kallon yabanya,
yanda ta mike fetal ta tafi tayi nisa cikin jeji ban
iya hango karshenta. Gashi ta yi kore shar.
Wani irin dadi ne yake kama ni wani irin sanyi
ya sauka cikin zuciyata, in ji ba ni da wani sauran
nauyi ko kunci da ya addabi zuciyata in ji babu
abin da yafi dacewa da ni irin in kara tsarkake
Ubangijina.
In kara kadaita shi da bauta, in kara jin
tsoronshi saboda ko daga kallon baiyanannun
ayyukanshi na zahiri a kawai wadanda su ba sai
mai hankali da ura ne kawai zai gansu ba.
Misali halittar sama da kasa canzawar yanayi
daga rani zuwa damuna, yanda dan Adam ke shuka
kwaya guda daya ya fitar da daruruwa kasa guda
daya ruwa iri daya ya fitar da nau'o'in tsirrai
daban-daban ya ishe mu zamowa abin lura.
Bin bayan Ado nayi can cikin gonar saboda
hangenshi da nake yi yana ciccire kananan ciyayin
da ke son fitowa da tsirran da bai son gani don in
gaya mishi tunanin da ke damun zuciyata.
A duk lokacin da na kalli yanayin sama ko
yanayin shuka a lokacin da tayi shar a jeji in ji ko
shima tashi zuciyar tana raya mishi irin wadannan
al' amuran,

139
Ban san yanda aka yi ba, ban san ina na
tsunduma wajen aikin ciccire mishi kananan
ciyayin ba sai da na ji shi yana cewa "Ke Humaira
ba fa abin da na kawo ki gonar nan kiyi kenan ba.
Kawo ki kawai nayi ki ganta kiji dadi ki taya ni
yi mata addu'a na rokon Ubangiji ya sanya mata
albarka mai yawa." Na ce mishi amin Kawu.
Taso ni yayi a gaba muka fito daga cikin gonar
muka dawo in da ya ajiye babur dinshi da muka zo
akai, cikin natsuwa ya kalle ni bayan ya burga
mashin din.
"Hau mu tafi mana." Na kalle shi na ce, "uh'uh
yi gaba zan tako da kafa ba zan sake hawanshi kayi
ta tsalle da ni a kan kunya ba."
Cikin natsuwa da nuna kulawa ya ce "Ba kunyaa
ba ce Humairah, hanyar ce babu kyan, na ce eh to
jeka. Ya sauka daga kan mashin din ya shiga tura
shi, ni kuma ina takawa da kafa muna tafiyar mnu
muna hirarmu mai dadi.
Mafi yawancin hirar kuma kan abin da ya shafe
mu ne, haihuwata da ta matso, gonarshi da kuma
aikinshi, kullum hirarmu bata wuce wadaunan
abubuwan guda uku.
Ranar Juma'a sha tara ga watan tara cikin
damuna sosai a lokacin da manoma suke matukar

140
taka tsan-tsan da dan abinda yai saura a hannunsu
saboda tuni karfinsu ya koma gona.
Ita kuma gcnar bata fara bayar da komai ba, na
haifi diyata ta mace lafiyayya, kana ganinta kasan
ubanta manomi ne, taci ta koshi.
Ado ya shigo gida cikin sauri a dalilin ya
kwana a dakin zauren gidanne saboda zuwan da
Sa'adatu tayi. Ina jin shi yana dariya yana tambayar
Goggo Ayalle.
Goggo wai yau ma an yi haihuwa a gidan nan
ko? Tana taya shi dariyar tana fadin "An kara
wata haihuwar. In ce ko dukansu ne suke shirin
haihuwar ne Goggo."
Goggo tayi dariya ta ce, to wa yasan musu ne?
wacece kuma ta haihu yau? Goggo ta ce a'a ashe
baka ji mnai baihuwar ba, ai Aisha ce."
Dib naji Ado yayi, yayi shiru na lokaci mai
tsawo yana sauraron bayanin da take yi, jarumar
yarinya ita kadai ta haihu sai zuwa Kanwarta tayi ta
tashe ni, hatta tsofaffin matannan da suka haihu
basu haihu su kadai ba, sai da suka taso mu muka
zo muka kwana muna zaune da su amma ita..
Ado ya katse ta ya ce to tsofaffin mata Goggo
ba sun san zafi da mutuncin kansu ba, amma ita fa
tana da hankali ne? Goggo ta rufe Ado da fada.

141

Wanne irin magania ne wannan? Yarinya tayi
kokari ba za ka yaba mata ba, bata hutar da kai
biyan kudin asibitin nan na zamani mai tsada ba?
To ni dai ban gode mata ba Goggo in tayi ne
don in yaba mata to ban yaba ba, ya juya ya bar ta
tana tayi mishi fada ina jin shi yana kwalawa
Sa'adatu kira, tayi maza ta fita ta tafi wurinshi.
Aka gama min komai aka dawo dani dakin
Goggo Ayalle wai a nan zan yi jegon, ina zama
Sa'adatu ta sake shigowa rike da kwano, ga
dabonon da Inna ta ce kar ki manta dashi.
Na kalle ta nayi murmushi na ce ai kuwa in ban
da kin tuna da na manta na karba ina ci ita kuma sai
kallon yarinya take yi tana murmushin jin dadi.
Ran Yaya ya 6aci, wai kin zauna kin haihu a
gida baki ga nima fadan da yayi min ba akan wai
ban je na gaya mishi ba. Na ce ai nima kukan
yarinyar kawai naji, in kai mishi ita ya ganta?
Na ce ke Sa'a, kin san nan gidan komai muka
yi za a iya cewa ba muyi daidai ba, ta ce haka ne.
naci dabinon sosai nasha ruwa kamar yanda Innan
ta ce a gaya min, na gyara nayi kwanciyata.
Kan ka ce meye wannan? Sai na ji ni garau
kamar ba ni ce nayi wannan uban wahalar ba.
Jimawa can Ado ya shigo dakin wurin ya nema

142
ya zauna suna gaisawa da Goggo cikin girmamawa
irin wannan alheri ya same muka tashi kana fada?
Ado ya ce kiyi hakuri Goggo raina ne ya baci ana
jaruntaka da wahala ne Goggo?
Ba za ta fada a san bata da lafiya ba? Ta ce to
tunda Ubangiji ya raba su lafiya ai sai muyi mishi
godiya, yayi murmushi ya ce haka ne.
Goggo taci gaba da yi mishi bayani ita haihuwa
ai duk ta wuce yanda ake maganarta, gida da
asibitin duk daya ne. Ubangiji ke yin ikonsa ayi ta
lafiya.
Yayi maza ya sake cewa haka ne Gogg0, mun
gode mishi. Ta tashi ta dauko yarinyar nan wai zata
ba shi ita kamar yanda ta saba kawo mishi sauran
yaran da aka haifa kafin ita a gidan.
Ya ce "A'a Goggo, ai zan ganta a hankali." Ta
ce ai haba? Ai na dauka ba za ka yi kunya ba, ta
maida ita ta ajiye ta fita saboda kiran da Baba ya yi
mata.
Yayi maza ya dawo bakin gadon yasa hannu ya
dauko ta ya kare mata kallo ya tofe ta da addu'o'i
ya maida ita yana kallona cikin murmushi.
Wannan yarinyar ta fito a jikinki Humairah ba
ki samu matsala ba ko? Ban kula shi ba, ya dan yi
waiwaye don kar yayi maganar da wani zai ji shi

143
ganin ba kowa yasa shi matso da bakinshi kunnena
ya fadi abinda yake nufin fadin.
Kallonshi kawai nayi ba tare da na ce mishi
komai ba, hidima sosai Ado yayi sai dai yaja ya
tsaya kan bai yarda ayi taron suna ba, tunda sauran
haihuwar ma duka ragunan suna kawai ya bayar
aka yi ysnka sai sunan da babu taro mai yawa.
Don haka nima ba zai yarda da gayya daga
wani wuri ba, Sa'adatun da tazo ita kadai ta isa.
Ni kam kuka nayi tayi, Goggo ma ta ce akan
me kuwa zaka yi haka? Wadannan yan uwa nata
ka ce ba za su sUnan 'yarsu ba?
Ya ce to 'yarsu tazo cikin tsululun damina
Goggo ba sai suyi hakuri ba, manomi yana hidima
mai tsanani ne da damuna? Goggo tayi dariya ta ce,
wannan shi ne iya shege.
Ni kamn da hankalina ya tashi da hana yan
uwana ziwa suna da Ado yayi sai da naji yana yi
wa Innata bayanin cewar shi din ya riga ya shirya
zuwana gida da zarar mun yada wanka, don haka
kar ayi wahalar zuwan.
Yanda Ado ya bada ragon suna guda daya a
duk haihuwar gidan da aka yi haka nan a wannan
sunan ma rago guda daya ya bayar da safe ranar
suna Baba Tanimu ya fadi sunan da ya sanyawa

144

yarinyar Umahmah.
Gaba daya kowa a gidan mamakin sunan yake
yi, wasu ma tambaya suke yi ina Baba ya samo
wannan sunan kuma? Sai da Baban ya shigo Goggo
tayi mishi tambayar naji yana yi mata bayani.
Sunan jikar Manzon Rahama ne, Goggo tayi
maza ta ce, (S.A.W), rannan da naje wajen wa'azi
naji ana tarihinta na ce to in aka yi wa Adamu
haihuwar ya mace sunan da zan sanya kenan.
Goggo tana dariyar farin ciki ta ce ai kuwa dai
Mallam tunda suna ne mai daraja, ya ce haba don
ma ba ki ji tarihin nata ba."
Duk da nanata haihuwar tsululun damuna da
Ado yayi tayi, hidima sosai yayi min. Mutane da
yawa kuma sun zo, mafi yawanci matan abokanshi
ne da kuma yan uwanshi, nawa yan uwanne
kawai ba su zo ba, shi ne abin da ya dan rage min
jin dadi.
Amma duk da haka na yi wa sunan kwalliya ta
burgewa da ban sha'awa. Lesuna masu tsada guda
biyu da atamfofi super suma guda biyu gami da
shaddojin gezna na asali suma guda biyu, dukkansu
a dinke.
Dinki kuma mai ban sha'awa ya kawo min
gami da takalma da jakakkunansu designers, ki

145
zabi wadanda za ki yi amfani da su.
Na daga ido na kalle shi cikin natsuwa na ce
mishi ya ya zaka kwashi kudi masu yawa haka ka.
saya min irin wadannan kayan? Bai kula ni ba sai
kawai yasa hannu a aljihunshi ya ciro wata sarka da
yan kunne mai kyau English Gold.
Ya miko min ki shirya in ga kwalliyar taki
kafin in fita don Kaduna nake son atfiya, kan
maganar nan da nayi miki. Kar dai ki fasa yin
addu'a ko kina zaune na gayawa Inna ma ta kara yi
min addu'a na ce mishi to.
Sa'adatu ta shigo itama tayi kwalliya mai kyau
atamfar super ce a jikinta itama Adon ne ya bata
don tayi fitar suna.
Nayi kwalliya sosai na kuma yi matukar yin
kyau, shaddar na fara sakawa saboda dinkinta yayi
matukar daukan hankalina.
Nayi dauri mai kyau na sanya sarka da
yankunne, ga agogo da zobe tunda nazo Dabai ban
taba kwalliya irin na ranar ba, mutanen da ban basu
taba sanina cikin kwalliyar da ta dace da ni, tunda
shima Ado kananan zannuwa yake saya min sai ko
yau dinnan.
Ina cikin gyaran daurina Goggo Ayalle sai
kallona take yi tana fadin iko sai Ubangiji sai ga

146

Sa' adatu ta shigo Anti wai kizo ki nuna mishi in da
linka din shi suke na kwatanta mata ta tafi ta dawo.
To kije mana kawai ki bashi tunda ya ce sauri
yake yi zai tafi, nabi maganar ta Goggo na nufi
dakin nawa da na kwana bakwai ban shige shi ba,
komai a kammale sai kanshi yake yi a tsakar dakin.
Na samu Ado a tsaye shima yayi kwalliya rigar
da ke jikin nashi sabuwa ce sai kamshi take yi.
Yana ganina ya rage fara' arshi kai ke kam ko
wayo baki dashi can zan biyo ki dakin Goggo in ga
kwalliyar sunan naki?
Ya sake kallona cikin wani yanayi na sakin
fuska da murmushi alamar ya gamsu da abin da ya
gani, ya ce wannan ita ce asalin Humairar da Inna
ta bani ba wacce na kawo na ajiye a wannan dan
tsukakken dakin ba.
Nayi murmushi don in rama mishi wayan nashi
ya ji dadi, sai na ce mishi ba fa Inna ce ta baka
Humaira ba, Baba da Mama ne suka baka ita.
Ya sake fadada murmushin shi tare da jawo ni
jikinshi har dankwalin nawa ya fadi a kasa,
kankame ni sosai yayi a jikinshi kafin ya ce minni
Inna ce ta bani ke Aisha, ita ce tayi dalilin da ki ka
sallama min kanki.
Ita ce ta biyo mu Dabai da umarnin da take

147
bayarwa ne na samu nayi sa'ar samun zaman lafiya
a gidana don haka ni a wurina ita ce ta ba ni ke.
Muka yi sallama ya kama hanya ya tafi nima na
dawo dakin Goggon in da ake sha'anin suna,
Goggo sai bina da kallo take yi tana kokarin ganin
idona, ko me take son gani oho?
Suna da kwana biyu Ado ya dawo yana
dawowan yaje ya sayo wani katon rago ya kawo
gida aka yanka yasa aka soya ya zuba shi a cikin
kwalla wacce itama sayota yayi ya hada da katon
din minti na malta sweet.
Da katon din cingam Bazooka 200 da goro dan
takarda biyu da dabino mudu biyar da shadda yadi
goma-goma, guda hudu da atamfofin super guda
uku ya tashi Bala ya ce mishi yayi wa Sa'adatu
rakiya zuwa gida gaba daya kayan ya ce a kaiwa
Baba a gaya mishi shaddojin guda hudu.
Shi daya Baba Yahya daya, Mallam Liman
daya, Mallam Harisu ma daya, atamfofi kuwa
Mama daya Innata daya, Zubaida ma daya, sauran
kuwa akai mishi a gaya mishi na haifi Umahmah ga
kayan suna nan a rabawa Jama'a.
Sannan itama Sa'adatu yayi mata tata tsarabar.
Kwanan Bala uku a can maimakon daya ko
biyun da Adon ya ce mishi ya yi ya kuma dawo da

148
shatara ta arziki.
Jego mai kyan nayi mai kuma dadin gaske na
murje nayi gwanin sha'awa in ban da ina lissafin
kwana kin tafiya ta gida ma ina jin da nafi haka
morewa jegon nawa.
Rannan Ado ya dawo gida daga Danja a
lokacin nan kuwa kwanana arba'in ne har da uku.
Yana shigowa dakin ya nemi wuri a bakin gadon
da nake zaune ya kama kallon yarinyar da ke ta
faman bacci.
NI wannan yarinyar da wa tayi kama ne? nayi
murmushi na ce wah yasan mata, wasu suce da ni,
yayi maza ya galla min uban harara wadanda basu
san ka ma iso ba ko?
Nayi shiru naci gaba da abin da nake yi, to wai
ni ba kin yi arba' in bane me kuma kike yi a naan
dakin? Nayi murmushi na ce to ai ban gama
wankan ba Goggo ta ce sai na kara.
Wai wata biyu ba kwana daya zan yi zamu bar
wankan yau ne gobe mu tafi gida. Ya tsuke fuska
ya ce a'a ban yi miki wannan alkawarin ba, na dai
ce in kin yi wata biyu za ku tafi amma ai ba daga
nan dakin za ki tashi kiyi tafiyar ba.
Nayi maza na ce ban gane ba, ya ce to kar ki
gane, kina nufin haka zan yi ta zama? An gama

149
hakurin tsohon ciki an yi na zaman jego sai kuma
in yi ta zama ina jiranki sai kin dawo daga tafiya?
Ki gayawa Goggo za ki koma dakinki yau sai
muyi ko kwana bakwai ne tare in yaso rana itayau
ma kiyi tafiyarki, na sunkuyar da kaina kasa na ce
ba zan iya ba.
Ya ce to shi kenan ni zan koma duk ranar da ki
ka gama wanka ki ka koma dakin naki sai in zo
muyi kwana bakwai tare kafin ki tafi, in kuma naga
raina ya 6aci da yawa ma sai in fasa tafiyar taka
gaba daya.
Da sauri na kalle shi "Me nayi maka?" Hawaye
suka soma ganagarowa daga idanuna, saboda 
fargaba. Na matsa na matsu in je gida in ga Innata
da Babana dama sauran dangi baki daya.
To tun yaushe muke zaune ni da ke a haka
Humaira? Sai kuma ace ba za ki tausaya min ba ai
babu son kai a tsakanina da ke.
Goggo ta shigo ta same ni ina kuka ta soma
salati ina dalilin wadannan hawaye da suke zuba,
kai Ado me kayi mata? Ban yi mata amai ba
Goggo wai babu hali ne kawai ta ce ga yanda
za' ayi in ce a'a.
Ai kuwa dai ba zai yiwu ba. Goggo ta soma yi
min fada bakin cikin Ado ya kama ni don haka ma

150
ban sake daga ido na kalle shi ba balle in san
maganar da yake yi min.
Kwana uku bayan nan ya sake baro Danja ya
dawo gida ina ganinshi na tsuke fuskata, amma bai
hana shi yin magana ba. Wurinki nazo saboda naje
nayi wani sabon tunani.
Wanda zai yi mana amfani dukanmu, ki rinka
zuwa kina samuna adalci muna hira da daddare in
su Goggo sunyi bacci.
Na girgiza kai nuna alamar rashin yarda tare da
fadin ba zan...tun kafin in karasa maganar tawa ya
katse ni da wata irin rantsuwa na kuma san ba
dabi'arshi ba ne yin hakan.
To na rantse miki babu inda za ki in dai ba ki
yarda da wannan ba gaba daya na fasa tafiyar ki
zauna kawai tunda ni dama ba don ke na shiryata
ba, don nna ce nasan yanzu haka tana son ganinki
balle taji kin haihu.
Zata zo ta gan ki taga abin da ki ka haifa amma
duk da haka nasan in nayi waya na ce mata tayi
hakuri wani uzurin ya hana ki zuwa, ai zata hakura
tunda ita ba irin ki ba ce, ace mata baka da ikon
sarrafata.
Ba ka da halin ka ce mata ga yanda za'ayi ta ce
maka to sai a'a? sannan a rinka yimaka karyar

151
ladabi da biyayya ta musu? A haka fa muke zaune
ni da ke in kin yi min alherin kwana bakwai to sai
kin yi dalilin 6acin raina na kwanakin da ban san
adadinsu ba.
Cikin zuciyata kalaman Inna suka fado min
game da muhimmancin mijinka yasan alherinkato
ni yaushe ne Ado zai san alherina da kokarina akan
shi ya rike wannan yabon guda daya a mafi
yawancin lokaci yakan yabe ni ne a daidai lokacin
da abin yabon ya faru.
Amnma 'yan mintoci kadan bayan nan da zan yi
mishi wani kuskuren musamman ace kan abin da
ya shafi kankanshi ne ba zai tuna kokarina na baya
ba don haka naji hawaye sun fara zuba a idona a
dalilin zuciyata ta kuntata na fara kukan kenan sai
ga Goggo ta shigo.
Ni fa naji abinda ya ishe ni wai ina dalilin
wannan kuka ne na iya shege? Kai Adamu yayi
maza ya ce na'am Goggo ta ce na roke ka ka yi wa
yarinyar nan abinda take so.
Ya ce mata to Goggo ya tashi ya fita ya bar mu
ni da ita a dakin tana ta mita dama kin yi a hankali
namiji ne in ki ka zauna ki ka yi jegonki na gaskiya
ma ina ruwanki da shi yaushe za ki je kina daga ido
kina kallonshi. 

152
Balle ki san abinda yake ciki ranki yana baci a
banza, taja tsaki ta wuce ta fita taje sanya mana
ruwan wankan yamma.
Mun kammala komai muna shirin kwanciya
Goggo kam ma tuni take ta faman gyangyadi jira
kawai take yi in gama baiwa Umahmah nono in
mika mata ita suyi kwanciyarsu da tuni tayi
barcinta, don tare suke kwana.
Muna cikin haka sai ga Ado ya shigo, Goggo
sai da safe ta ce mishi to sai da safe, ta amsa daidai
ta karbi yarinyar sunyi kwanciyar su.
Nan da nan ta soma minshari, ya mike tsaye
yana kallona muke ko? Nayi kamar ban ji shi ba, na
ce muke ko? Ko kina son yi min wulakanci ne? na
mike tsaye na fita na nufi wurin namu gabana sai
faduwa yake yi, shi kuma ya tsaya yana jawowa
Goggo kofarta wacce dama ba sakata take sanya
mata ba.
Ina shiga dakin na shaki wani irin kamshi mai
dadi ga kayaiyakin ciye-ciye iri-iri ya ajiye ga wasu
dunkakkun zannuwan da ban san da su ba a gefe.
Yana shigowa yayi murmushi, kici wani abu
mana ga kuma dinkunanki nan ki duba, na ce uh'uh
ai ba dadewa zan yi ba.
Bai kalle ni ba ya ce min dama kin saki ranki

153
don ba zan yarda da wannan dari-darin ba kin
gane?
A kan dole na saki jikina da Ado na bar shi
yayi abin da yaga dama, kuma wai maimakon yayi
la'akari da halin da muke ciki na satan jiki muka yi
na kawo mishi kaina bai damu be, bai yarda ya
hakura dani ba sai wajen karfe biyu na dare.
Ya rako ni na dawo dakin Goggo na hau gado
na kwanta yayi min sai da safe yaja kofar ya koma
wurinshi don yin wanka tunda ni kanm na riga nayi
nawa.
Na fara bacci kenan, Goggo ta tashen a dalilin
yarinya ta tashi na karbeta na bata nono.
Washegari da safe Ado ya shigo bayam munyi
wanka daga ni har yarinyar Goggo tana wurin
kosanta, zama yayi a bakin gadon yana wasa da
kafar yarinyar dake faman shan nono.
Zan fita amma ba zan dawo da wuri ba in na
dawo zan zo in sanar da ke don ki zo ki same ni, na
ce mishi kai...yayi maza ya katse ni da kin koyi ce
min to don ki rinka sarun cikakken lada.
Da daddaren kuwa sai da ya dawo ya zo yaja ni
muke je. Washegari ma haka tun ina tsoro sai kuma
na saki raina, rannan ina tare da shi mun yi matkar
sakin jiki mun shagala cikin al'amuranmu.

154
Gaskiyar magana ita ce daga ni har shi muna
Son juna, muna son kasancewa tare da juna, nakan
dai jawa Ado raine kawai in yi mishi yanga saboda
kawaici da kuma jan aji irin namu na mata.
Amma in ba haka ba kasancewa tare da shi
yana sanya ni jin dadi, ya sanya ni farin ciki da
nishadi, ya sanya ni in rinka ji da ganin tanfar
bayan ni din to babu wata. Barin komai yake yi ya
tarairaye ni ya gaya min kalmomi mnasu sanyaya rai
da tofar da zuciya.
Ya maida kanshi zama tanfar wani dan yaro ko
wani mara yawo a gabana, bai kuma gajiya kullum
muka shiga cikin irin wannan halin zai nanata
kalmarshi guda daya da ya saba gaya min ita ce ke
din matata ce Humnairah.
Ke ce matata kar ki taba ganin nayi aure a wani
lokaci kiyi tunanin zan mallaka mata kaina kamar
yanda nake mallaka miki ko zan zauna in yi mata
shagwaba da sakarci irin wanda nake yi miki.
Muna cikin wannan halin ne kawai naji Goggo
Ayalle tana kwala min kira a tsakar gida da
iyakacin karfinta, a cikin kua wannan tsohon daren.
A kidime fwarai nayi maza na bude baki da
nufin amsawa don in hutar da ita wage bakin da
take yi tuna yi min irin wannan kiran a cikin

155

wannan daren wanda nasan da wuya kwarai ace
akwai wani cikin mutanen gidan nan da bai ji kiran
da take yi min din ba, tunda dare ne, dare kuwa ba
raina motsi yake yi ba.
Ado ya yi maza ya dora tafin hannun shi akan
bakin nawa ya rufe da iyakacin karfinsh1, don hana
sautin maganar tawa fitowa sosai.
Ganin hakan ya sanya ni kokarin kwatar kaina
a hannunshi, tunda shi da kanshi ya ji kiran da ake
yi min daga inda muke din kuma muna jin muryar
Umahmah da ke ta faman canyara kuka.
Amma hakan bai sanya shi ya hakura ba, sai da
ya natsa don kan shi sannan ya kalie ni cikin wani
yanayi da yafi kama da na tsananin gajiya.
A hankali ya bude baki yana yi min magana, ke
ba ki da wayo ai shiru za ki yi abin ki sai ta gaji ta
koma daki sai kiyi fitowarki, na ce mishi to.
Amma duk da haka jikina ya kai matuka wajen
tsorata sai bari nake yi, ya zuba min ido yana
kallona ke menene haka? Na fa zunubi muka yi ba
ni mijinki ne ke matata ce.
Na ce mishi uhun, ai ni babu abin da yafi
damuna da tsayuwar min a rai irin bazuwar
maganara cikin gidannan da yanda za'ayi ta yadata
ana cancanzata, cikin sauri ya ce min ke kar ki

156
nemi ki maida mutane wadansu iri mana. Goggo
Ayallen da girman shekarunta ne ki ke cewa za ta
yada wannan maganar?
Kina so ki ce ita din bata san girma da lalurar
aure ba ne? nayi kamar in ce to ai a sanin girma da
lalurar auren nata ne taja ta tsaya a tsakar gida a
cikin tsohon daren nan ten wage balkinta tana
kwalawa sunana kira tanfar wata yarinya yar
Karama.
Bayan kuma tasan karamin mnotsi ma dare bai
raina shi ba, balle wannan ihun da ta rinka yi
wanda ba mutanen da ke cikin gidan nan ne kadai
za su jiwo ta ba, har makwabta sai sun ji.
Sai kuma na ce uhun, bari dai ma kawai in
kama bakina in yi shiru, kar in jawowa kaina wata
magana tsakanina da shi a wannan lokacin da na 
san ba karamin abu zan fuskanta a cikin gida ba, in
fadi wata magana ya ce na yi wa matar Baban shi
rashin kunya.
Rako ni yayi nayi wanka yana tsaye yana jiran
fitowata sannan ya tasa ni a gaba ya kai ni har
kofar dakin Goggo Ayalle. Ya kalle ni cikin
natsuwa da murya mai sanyi ya ce min shiga kiyı
kwanciyarki na sake daga ido na kalle shi.
Fuskata ta bayyanar da alamar tsoro yayin da

157

zuciyata ke ta faman harbawa da sauri ya sake
kallona fuskarshi ta bayyanar da murmushi mai
yawa daina jin tsoro Humairah.
Ai ni mijinki ne ba wurin wani kika je ba kin
amsa umarnina ne na kuma gode miki iyakar
abinda Goggo zata yi in ma ranta ya baci ta ce ki
koma dakinki gobe shi kenan, amma ba za ta je
tana yáda wannan maganar ba.
Ai ita babbs ce, in kuwa haka zata yi to ai ai
yafi min na riga na gaji da wankan naki, lin gane?
Na gyada kai nuna alamar eh, don ni kam ko bude
bakin nawa in yi magana bana iyawa, saboda
kaduwar da nake yi.
To shiga mana, na kaile shi cikin natsuwa a
hankali cikin muryar da tafi kama da rada na ce
mishi, to jeka ka kwanta zan shiga.
Ya ce uh'uh ai ba zan bar ki cikin daren nan a
waje ba in haka yasa na tura kofar a hankali na
shiga. Cikin sa'a gaba daya dakin a duhu yake nayi
matukar jin dadin hakan don haka na lallaba a
hankali na dale kan gadona, ina shirin kwanciya
kenan sai kawai naga Goggo ta hasko ni da
tochlight dinta.
Ashe wai duk abin nan da ake yi duk da
dadewar da nayi ban baro wurin Ado ba, duk da ita

158

yarinyar tuni ta hakura da kukan nata ta koma
baccinta.
Ita Goggo bata hakura ta kwanta ba, tana nann
zaune dingir a tsakar dakinta bata ma yarda ta hau
gado ba, don kar tayi gyan-gyadi da bacci zai
dauke ta har in shiga bata sani ba.
Don haka tayi zaman dirshan a tsakar daki tana
Jiran sai taga zuwana wai ita nan a dole sai taga
KWALUWAR DAKA'.
"Ina ki ka fito? Ruwan me ke diga a jikinki?
Jegon kenan? Dama damuwarki kenan yasa kika yi
ta tasa yaron nan a gaba da koke-koke? Haba ni
fa...kuka na soma yi wa Goggo kuka kuma mai
tsanani, saboda tambayoyin nata sun yi min tsanani
da yawa.
Kukanki din banza da na woff? Ina...daga waje
Ado yayi gyaran murya mai karfi, wai dai don
Goggo tasan shi din bai yi nisa ba yana wurin ko
zata yi hakuri ta bar maganar tata.
Ban sani ba ko bata gane abinda gyaran muryar
tashi ke nufi ba ne ya hana ta saurarawa ta ci gaba
da fadin ina amfanin ace mace ita ce fitinanniya?
Namiji bai damu ba sai kece...
Uh'uh Goggo, uh'uh Goggo, abinda ya ci gaba
da fadi kenan don kara yi wa.Goggo Ayalle

159

kashedin maganar tata, yayin da ni kuma gabana ke
ta faman harbawa saboda tsoron kar ya ce zai tanka
mata.
Gaba daya fatana da burina bai wuce ya bar
wwrin tsayuwar tashi yayi tafiyarshi wurinshi, ba
Care da ya bude baki ya ce mata komai ba.
Saboda nasan yin maganan nashi ba zai taba
haifar mana da da mai ido ba, fin barin maganar da
Goggon tayi shi ne ya hassalar da Ado har yayi
dalilin da ya toro kanshi cikin dakin ya ce mata ba
ita na ce Gogggo ni ne, ba ita ba ce kyale ta kawia
ni ne.
Abinda kawai naji Ado ya gayawa Goggo
Ayalle kenan sai kawai naga ta fashe da kuka tare
da salati mai tsananin karfi.
Mu tafi littafi na hudu don jin yanda za'a kare
tare suke'.

Fatan alheri gare ku dukanku taku,
Hafsat Chindo Sodangi
(Mrs Yunus Abdullahi Dabai)
24 ga watan uku 2013
07035586299


160